392
membranada yotadi, kanalning tashqarisidan siyrak bi-riktiruvchi to’qima
yupqa qatlam hosil
qilib yotadi.
Urug’don ortig’i. Urug’don ortig’i boshcha, tana va dum qism-dan iborat. Urug’don ortig’ining
boshchasi 12-15 dona egri-bugri urug’ olib boruvchi naylardan iborat. Bu naylar urug’don
ortig’i-ning nayiga yig’iladi va urug’don ortig’ining dum qismida urug’ olib chiquvchi yo’lga
aylanadi.
243- rasm. Urug’don ortig’ining nayi. Gematoksilin-eozin bilan bo’yalgan.
Ob. 10, ok. 10.
I _ xususiy plastinka; 2 - naycha bo’shlig’idagi spermatozoidlar; 3 - naYAlarare bi-
riktiruvchn to’q>"Ma.
Urug’ olib boruvchi nayning diametri 0,6 mm va uzunligi 4- 6 mm ga teng. Epitelial hujayralar
ostida biriktiruvchi to’qi-madan iborat xususiy parda yotadi, so’ngra muskul parda joyla-shadi.
Kanal bo’shlig’i bir tekis emas, bu holat uning epiteliy-sining alohida tuzilishi bilan bog’liqdir.
Epiteliy har xil kattalikdagi hujayralardan: kiprikchalari bor bo’lgan baland prizmatik va kichik
kubsimon hujayralardan iborat. Bu hu-jayralar navbatma-navbat
joylashgani uchun baland
hujayra-lar yonida chuqurchalar hosil bo’ladi. Baland hujayralarda ham, past hujayralarda ham
lipid va pigment donachalari hamda vakuolalar borligi bu hujayralarda
sekretor faoliyat borli-
gidan darak beradi.
Urug’don ortig’ining nayi ikki qatorli epiteliy bilan qop-langan. Bu epiteliy ikki xil
hujayralardan iborat (243-rasm): 1) apikal yuzasida steriotciliylar (harakatsiz tuk tutamlari-ni)
tutuvchi, o’zining erkin yuzasi bilan jinsiy qoplamaning tekis yuzasini hosil qiluvchi baland
prizmatik hujayralar hamda 2) mayda oraliq hujayralar. Ular o’z
yadrolarining joylashuviga
ko’ra ikki qatorli epiteliyning pastki qatorini hosil qiladi.
Urug’don ortig’ining nayi yupqa, nozik xususiy qatlamga ega bo’lib, undan keyin nisbatan qalin
silliq mushak qavati yota-di. Kuchli ravishda egilgan urug’don ortig’i nayining ba’zi tirsaklari
o’zaro biriktiruvchi to’qima yordamida tutashgan bo’-ladi.
Urug’don ortig’i nayining bushlig’g’g sugoqliq bjlan to’la. Unda ba’zan alohida, ba’zan
yig’ilgan holatda spermatozoidlar joy-lashadi. Bu suyuqliq urug’ chiqaruvchi yo’llar
epitelmysining sekretor faolnyatining mahsulidan hamda bu erga egri-bugri naylardan oqib
kelgan suyuqlikdan iboratdir. Bu
suyuqlik sper-mani suyultiradi,
spermatozoidlarning
saqlanishini ta’min-laydi. Ayniqsa, mo’l sekretciya urug’don ortig’i naylarining hal-qalarida
kuzatiladi. Urug’don ortig’ini sperma to’planuvchi rezervuar sifatida ham ko’rsatish mumkin.
Urug’ olib ketuvchi yo’l. Bu yo’l ikki qavatli, ku-tikulasi aniq ko’rinib turgan tcilindrik epiteliy
bilan qop-langan. SHilliq parda 4-6 ta bo’ylamasiga yo’nalgan burmalar x.osil
qilgani uchun
ko’ndalang kesimi yulduzsimon ko’rinishga ega bo’ladi.
Kanal shilliq pardasining xususiy qavati siyrak tolali shakllanmagan biriktiruvchi to’qimadan
tashkil topgan. Bu erda elastik tolalar ko’p. Xususiy pardadan so’ng yaxshi rivojlangan uchta:
ichki, va tashqi bo’ylama, o’rtasi aylana qavatlardan ibo-rat mushak qatlami yotadi. Mushak
pardasidan keyin elastik tolalarga mo’l bo’lgan tolali parda -adventitciya qavati joy-lashadi.
393
Urug’ olib ketuvchi yo’l mushak qavatining peristal’tik hara-qati spermani urug’ olib ketuvchi
yo’llarda surilishini va eyaku-lyatciya vaqtida uni chiqarib tashlashini ta’minlaydi.
Urug’ olib chiquvchi yo’lning oxirlari ampulasimon kengayadi va bu erda muskul parda tololari
bir tekisda yotmaydi. Aylana bo’ylab joylashgan qavatda qiyshiq yo’nalgan mushak tolalari
paydo bo’ladi, bo’ylama mushak to’plamlarining bir butunligi bo’linadi va urug’ otuvchi yo’lga
kelganda yo’qoladi. Jinsiy yo’l ampula qismining shilliq pardasi juda burmadorligi bilan ajralib
turadi,
bundan tashqari, bezlarni eslatuvchi kubsimon epiteliy bilan qoplangan botiqlik hosil
qiladi. Xususiy qa-vat ampulyar qismida ham elastik tolalarga boy. Normal holat-da ampulyar
bo’shliqda spermatozoidlar bo’lmaydi, ammo eyakulya-tciyadan so’ng spermatozoidlarning
ma’lum bir qismi ushlanib qolishi va qayta eyakulyatciyada ajralishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: 
