Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

XII BOB SEZUV ORGANLARI (ORGANA SENSUUM> 
Sezuv organlari murakkab ekstraretceptorlar bo’lib', anali-zatorlarning periferik bo’limi 
hisoblanadi. Har bir analiza-torda periferik, oraliq va markaziy qismlar farqlanadi. Pe-riferik 
qism ta’sirotni qabul qilsa, oraliq qism o’tkazuvchi iullar orqali uni markazga etkazib beradi. 
Markaziy qismga eosh miyaning po’stlog’i kirib, unda ta’sirotlar analiz va sintez; 
qilinadi. Sezuv organlarining asosiy xususiyati ularning turli ta’sirotni nerv impul’slariga 
aylantirib beraolish qobiliya-tidir. Barcha sezuv organlari uch asosiy tipga bo’linadi: 
I. Uz tarkibida maxsus bidlamchi - sezuvchi nerv 
(neyrosen-sor) 
hujayralar saqlovchi a’zolar. 
Neyrosensor hujayralar nerv plastinkasidan takomil etadi. Ularning dendritlari ta’-sirotni qabul 
qilib, neyritlari esa uni oraliq qismga uzatadi. Bu a’zolarga ko’rish va hidlov organlari kiradi. 
II. Bu tipga ta’m bilish, eshituv va muvozanat a’zolari ki-radi. Ularda ta’sirot maxsus ikkilamchi 
- sezuvchi epiteliy 
(epiteliosensor) 
hujayralari orqali qabul qilinadi va nerv hujayralarining 
dendritlariga impul’slar shaklida etkazila-di. Epiteliosensor hujayralar ektodermaning 
qalinlashgan max-sus qismlari (plakodalar) dan takomillanadi. Ularning yuza-sida maxsus 
tuzilmalar (kiprikchalar, stereotciliylar) bo’lib, ular ta’sirotni qabul qilishda aktiv ishtirok etadi. 
Uz-o’zi-dan ma’lumki, bu hujayralar dendritlar yoki neyritga ega emas. 
III. Bu tipga tanada eng keng tarqalgan sezuvchi nerv oxirlari 
(rgtceptorlar) 
kiradi. Ular erkin, 
kapsula bilan o’ralgan yoxud o’ralmagan va boshqa tuzilishlarga ega bo’lishi mumkin («Nerv 
to’qimasi» bobiga qaralsin). 
Ko’rib o’tilgan a’zolarning har biri muayyan turdagi ta’si-rotlarni qabul qiladi va bularning 
kompleks ta’siri natija-sida organizm atrofdagi jismlarni idrok qiladi va his etadi. 
Bu bobda faqat ko’rish, eshituv, muvozanat va hidlov organ-larini ko’rib chiqamiz. Ta’m bilish 
organlarini ular joylash-gan a’zolar bilan qo’shib o’rganish qulayroq va shu sababli ular tegishli 
bo’limlarda bayon etilgan.