Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

Qon bilan ta’minlanishi.
Suyak ko’migi suyak usti pardasidan kiruvchi qon tomirlar 
bilan ta’minlanadi. Ko’mikda ular mayda arteriyalar va arteriolalarga bo’linadi. O’z navbatida 
ular sinusoid gemokapillarlarga tarmoqlanadi va so’ngra markaziy venulalarga yig’iladi. 
Markaziy venulalar yirik venoz sinuslar shaklida bo’lib, ularning ichki bo’shlig’i doimo keng va 
ochiq bo’ladi.
TIMUS (AYRISIMON YOKI BUQOQ BEZI) 
Timus (Thymus) – immun sistemaning markaziy organi bo’lib, unda immunologik 
jarayonda qatnashuvchi asosiy hujayralardan biri bo’lgan T-limfotsitlar taraqqiy etadi. T-
limfotsitlarning boshlang’ich hujayralari suyak ko’migidan qon orqali timusga keladi va bu 
yerda ular antigenga bog’liq bo’lmagan holda T-limfotsitlarga differensiallashadi. Timus T-
limfotsitopoezning asosiy markazi bo’lishi bilan birga o’zidan turli xil biologik aktiv moddalar 
ajratib chiqarish qobiliyatiga ham ega. Bu moddalar 
timik gormonlar 
deb atalib, ulardan eng 
muhimlari T-limfotsitlarning differensiallanishida aktiv ishtirok etuvchi timozin, timopoetin, 
timulin va timusning gumoral faktorlaridir. Bulardan tashqari, timusda immunologik jarayon-
larni boshqarishda ishtirok etuvchi, organizmning o’sishiga ta’sir ko’rsatuvchi moddalar ham 
ishlanadi. Timus qizil suyak ko’migi va immun sistemaning barcha periferik organlari bilan 
chambarchas bog’liq. Timusda yetilgan T-limfotsitlar periferik organlarning maxsus timusga 
tobe (T) zonalarida joylashadi va shu yerda ko’payib, himoya reaksiyalarida ishtirok etadi. 
Timus faoliyatining tug’ma yoki biror kasallik ta’sirida buzilishi organizm himoya 
reaksiyalarining keskin susayishiga olib keladi. Bunday hollar 
immunitet yetishmovchiligi 
yoki 
immunodefitsit holatlar 
deb ataladi. Bunga yorqin misol qilib odam immunodefitsitini keltirib 
chiqaradigan virusli immunodefitsit sindromni (SPID ni) ko’rsatish mumkin. Yangi tug’ilgan 
hayvonlarda timus olib tashlansa, ularning periferik immun organlarida limfotsitlarning 
ko’payishi va takomillanishi keskin buziladi va qonda T-limfotsitlarning miqdori pasayib ketadi.
Bunday organizm kasallik chaqiruvchi mikroblar va viruslar ta’siriga chidamsiz bo’lib qoladi, 
lekin ko’chirib o’tkazilgan yot organlarni, to’qimalarni o’zida saqlay oladi. Normal holatda esa 
bunday organlar ajralib tushishi kerak. Shunday qilib, timus immunologik jarayonlarning normal 
kechishini ta’minlovchi va endokrin faoliyatga ega bo’lgan muhim a’zodir.