Илмий муҳаррир: медицина фанлари доктори, профессор Н

GEMOLIMFATIK TUGUNLAR 
Ular odamda juda kam uchrab, asosan qorin aortasi va buyrak arteriyalari atrofidagi yog` 
to`qimasida joylashishi mumkin. Ular oddiy limfa tugunlaridan quyidagi xususiyatlari bilan 
farqlanadi. 
1. Ular mayda bo`lib, o`lchamlari 0,1 – 0,3 sm dan oshmaydi. 
2. Ularda follikullar va mag`iz tasmalari yaxshi rivojlanmagan bo`ladi. 
3. Sinuslar, ayniqsa, mag`iz sinuslari keng bo`lib, o`zida ko`p miqdorda eritrotsitlarni va 
granulotsitlarni tutadi. Embrionda va yangi tug`ilgan chaqaloqda gemolimfatik tugunlarda 
qonning takomil etuvchi yosh hujayralarini (promiyelotsitlar, miyelotsitlar, normotsitlarni) 
ko`rish mumkin. 
Gemolimfatik tugunlarni ba’zan odamlar va sutemizuvchilarda uchraydigan qo`shimcha 
mayda taloqlardan ham farq qilish muhimdir: 

---

246 
1. Gemolimfatik tugunlarda albatta olib keluvchi limfatik tomirlar bo`lib, qo`shimcha 
taloqlarda esa ular yo`qdir. 
2. Qo`shimcha taloqlarda uchraydigan maxsus tuzilmalar (follikullar tarkibidagi markaziy 
arteriyalar, yirik venoz sinuslar) gemolimfatik tugunlarda bo`lmaydi. 
 
Tugunlarning innervatsiyasi. 
Limfatik tugunlar retseptor va effektor nerv oxirlariga 
boydir. Tugunga darvoza sohasidan mag`izli va mag`izsiz nerv tolalari kiradi. Ular tugun 
kapsulasida, trabekulalarda, po`stloq va mag`iz moddalarida retseptor nerv oxirlarini hosil qiladi. 
Tugundagi effektor nerv oxirlari ikki turli, ya’ni adrenergik va xolinergik bo`ladi. 
Limfa tugunlari organizmning ulg`ayishi bilan bog`liq holda o`zgaradi. Bu o`zgarish 
organizmga tushadigan antigenlar bilan chambarchas bog`liqdir. Agar yangi tug`ilgan chaqaloq 
mikroblardan butunlay holi bo`lgan muhitda saqlansa (gnotobiontlar), undagi limfa tugunlari 
oxirigacha taraqqiy etmaydi. Follikullar va ularning ko`payishi markazlari rivojlanmay qoladi. 
Organizmning tashqi muhit antigenlari bilan uchrashuvi limfa tugunlarini yosh organizmda tez 
voyaga yetkazuvchi asosiy omillardan biri bo`lib hisoblanadi. Qarilik paytiga kelib, limfa 
tugunlarining faoliyati susayadi. Ularda limfotsitlar va mikromuhit hujayralarining miqdori 
kamayib biriktiruvchi to`qimaning yo`g`onlashishi va yog` hujayralarining ko`payishi kuzatiladi.