Ilm-fan taraqqiyotida zamonaviy metodlarning qo‘llanilishi

ILM-FAN TARAQQIYOTIDA ZAMONAVIY METODLARNING QO‘LLANILISHI 
27.9.2021 
www.academics.uz 
26 
Xatirchi tumani O‘zbekistonning dastlabki 79 tumani qatorida rasman 1926- 
yil 29- sentyabrda tashkil topgan. 1920-1921 yillarda Buxoro xalq sovet respublikasi 
tarkibida viloyat, 1922-1924- yillarda Karmana viloyatida uyezd, 1925-1926- 
yillarda Karmana uyezdining volosti, 1927-1930- yillarda Zarafshon okrugida 
rayon, 1938- yilgacha respublikaga bo‘ysunuvchi rayon, 1938- yilda yangidan 
viloyatlar tuzilgach 1982- yil 20- aprelgacha Samarq,and viloyatining, so‘ngra 1989 
-yil sentyabr oyigacha yangi tashkil etilgan Navoiy viloyatining tarkibida bo‘lgan. 
1989- yilda Navoiy viloyati tarkatib yuborilgach, tuman yana Samarqand 
viloyatiga qo‘shildi. 1992- yildan boshlab qayta tashkil etilgan Navoiy viloyatining 
yirik dehqonchilik-sanoat tumanlaridan biri bo‘lib kelmokda. Tumanimiz markazi 
Iskandar Zulqarnayn zamonida Parkent (grekcha-turkcha yon, chet qishloq, ya’ni 
daryo yonidagi) arablar istilosi davriga kelib, Faraxkent (chunki arabchada “p” harfi, 
tovushi ishlatilmaydi). Sohibkiron Amir Temur hukmronligi davridan XII-asrgacha 
Faroxin qishlog‘i, qal’asi deb yuritilgan. Xatirchining nomlanishi 1677 milodiy 
yildan boshlanadi. Xo‘sh, “Xatirchi” atamasining ma’nosi nima ekan ? 
Yurtdoshimiz Abdurazzoq xo‘ja ibn Abduvaxxob xo‘ja Badir ota tomonidan tijorat 
ishlari, savdo-sotiq va bozor munosabatlari qonun -qoidalariga bag‘ishlab, hijriy 
1277-1278 - (milodiy 1861-61) yillarda yozilgan “Kitobi bay’ya” asarida o‘zlari 
tug‘ilgan yerni “Joyi mavludash qishlog‘i Qoracha as shoʻbai Xatirchigi bexatar”, 
deb tilga olganlar. Xatirchi so‘zining lug‘aviy ma’nosi arab tilidan kelib chiqqan 
bo‘lib, “ Katta suv” ( arabchada “ xatr”- katta, “ jo‘” – suv) ma’nolarini bildiradi. 
Xatirchi tumanining arxeologik topilmalaridan ma’lum bo‘lishicha miloddan 
avvalgi 3 ming yillik oxirida aholi misdan qurol yasashni bilgan. Bronza davri 
(miloddan avvalgi 2-1 ming yilliklar) da dastlab o‘troq dehqonchilik turar joylari 
vujudga kelgan (Novandak tepa, Umaramin tepa, Xo‘ja qo‘rg‘on, Kufin va 
Paraxun). Miloddan avvalgi 2 ming yillikning ikkinchi yarmida asosan chorvachilik 
va oddiy dehqonchilik bilan shug‘ullanilgan. Bu yerda qabilalar istiqomat qilishgan.

---