Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

Иш ҳақи бериш учун банкдаги 5110-
«Ҳисоб-
китоб счёти»дан олинган
суммалар,шунингдек,унданушланиб,ўтказилгансуммалар21-
шаклдагиҳисоб-
китобларбажариладиганжадвалнингтегишлимаълумотларибиланмоскелиши
керак.
Иш ҳақифондинингошиқчасарфланишимаъмурийбошқарув,хўжаликва
хизматкўрсатувчиходимларсонинингштатжадвалидагиданошибкетганлиги;
лавозим маошлари,ставкалар ва расценкаларнинг ошириб юборилганлиги;
машинавамеханизмлардабажарилишикўздатутилганишлар(
ғалланиўриш,
донниюклаш вақўшимчаишловбериш,яганалаш,чеканкалаш ваҳ.к)қўлда
бажарилгандаиш ҳажминингқўшибёзилиши ваҳоказолар.Айрим ҳолларда
ошиқчасарфларобъективсабаблароқибатидасодирбўлади,масалан,қорёки
ёмғиркўпёққанпайтлардайўлларнитозалаш,молларгаозуқаетказибберишва
бошқалар.Буларнингбарчасипухтатекширилишизарур.
Аудиторхўжаликкачетданишчиларниқанча,қачонвақайсимуддатгажалб
қилинганлиги,уларданқандайфойдаланилганлигивауларгақандайтартибда
меҳнатҳақитўланганлигиниҳаманиқлашикерак.
Меҳнатга ҳақ тўлаш масалалари етарли даражада мураккаб. Унда
меҳнатнингтавсифи,меҳнат харажатларини ва унингнатижаларини улчаш
ҳамда баҳолаш,расценкалар,мукофотлар ва ҳоказоларни белгилаш билан
боғлиқкўплабнозикваўзигахостафсилотларимавжуд.Шунингучунаудитордан
ушбумасалаларбўйичамеъёрийбазаваҳисобюритишнингаҳволинианиқлаш,
штатларжадвали,корхонараҳбариятинингходимларниойликмаош тайинлаб
ишга қабул қилиш тўғрисидаги буйруқлари (
танлаб текширилади)
,тузилган
пудратшартномаларивамеҳнатбитимлари;меҳнатгаҳақтўлаш,мукофотлашва
моддийёрдамбериштўғрисидагинизомларниўрганишталабэтилади.Сўнграиш
вақтиниҳисобгаолиш табеллариваишбайишларучуннарядлар,ҳисоблашув-
тўловватўловведомостлари,меҳнатгаҳақтўлаш ҳамдаунитартибгасолиш
биланбоғлиқбошқаҳужжатларнинграсмийлаштирилишитекширилади.Аудитор
ушбу масалалар билан танишиб чиқиб,меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича ҳисоб-
китобларнингасосийблокларинисинчиклабтекширади.Хусусан:
1.Корхонаходимларинингштатжадвалидабелгиланганойликмаошларига
риоя қилиниши: штат жадвалининг бошқарув кенгаши ёки акциядорлар
мажлисида тасдиқланганлиги;ўриндошлик асосида меҳнатга ҳақ тўлашнинг
тўғрилиги;штат интизомига риоя қилиниши;меҳнат битимлари бўйича ҳақ
тўлашнингасослилиги.
2.Ишчиларга ишбай нарядлар бўйича ҳақ тўлашнингтўғрилиги,хусусан,

---

бажарилмаганишларучунқўшибёзишҳолларийўқлиги,меҳнатгаҳақтўлашнинг
аккордтизимиқўлланилганлиги,аккорднарядларинингтегишлибутуниш учун
қилинган калькуляция билан асосланиши, аккорд топшириқларининг
белгиланганмуддатдабажарилганлигиваюқорисифатлилигианиқланади.
3.Мукофотлаштартибиваасослилиги,мукофотлашсабабларинианиқлашва
меҳнатжамоаситомониданқабулқилиниб,тасдиқланганмукофотлаштизимини
таҳлилқилишбиланбиргаликдааниқланади.
Маъмурий бошқарув ходимлари,мутахассислар,хизматчилар ва кичик
хизматчиходимларгатўланадиганҳақуларнингҳақиқийсониништатжадвали
вабелгиланганлавозиммаошларибилансолиштирибтекширилади.
Шунингдек,ҳисоблашув-
тўловведомостларива19,20,21-
шаклдагиҳисоб-
китоббажариладиганжадвалларнипухтатекширишзарур.Бошдафтардаги4210
«Меҳнатҳақибўйичаберилганбўнаклар»6710-«Ходимларбиланмеҳнатҳақи
бўйича ҳисоб-
китоблар»ва 6720-
«Депонентланган меҳнатҳақи»счётларнинг
қолдиғи21-
шаклҳисоб-
китобжадвалидагиқолдиқбилантенгбўлишикерак.