Қилиниши натижасида ноқулай иқтисодий аҳволга тушиб қолиниши ёки инқирозгаюзтутилиши

китобсчётлари
бўйичаоборотларишончлилигитекширилади.
2.Меҳнатҳақибўйичаҳисоб-
китоблараудити.
Корхоналарамалиётидамеҳнатгаҳақтўлаш бўйичақуйидагикамчиликлар
кўпроқ учрайди:ойликмаошлариваставкаларҳажминингштатжадвалива
лавозиммаошларисхемасидабелгиланганиданошибкетиши;ишҳақигаҳархил
қўшимча ва устамаларнингноқонуний тайинланиши;қўшиб ёзишлар;ишбай
расценкаларнингоширибкўрсатилиши;ишчиларвамуҳандис—техникходимлар
меҳнатигаҳақтўлаш учунбелгиланганиш ҳақифондиҳисобиданкотибалар,
шахсий ҳайдовчилар ва ҳар хил бошқарув хизмати ходимларига ҳақ тўлаш
кабилар.
Ноқонуний қўшимча ҳақ белгилаш,айрим ҳолларда ҳисобланган меҳнат
ҳақиниўзлаштириш,ўзлаштириш мақсадидаматериалқийматликларнисотиб
олиш ёкисметадакўздатутилмаганхаражатларниёпиш учунсохтаходимларни
ишга қабул қилиш ҳоллари ҳам учрайди.Аудитор дастлабки ҳужжатлар ва
ҳисоботларни бевосита иш жойларида пухта таҳлил қилиш йўли билан
қуйидагиларни аниқлайди:иш ҳақи тўлаш учун пул олишда банкка тақдим
қилинадиган маьлумотлар тўғрилиги ва олинган пул маблағлари-
нинг
белгиланган мақсаддаишлатилиши,иш ҳақи фондидан ошиқчаҳақ тўлашга
рухсатбериштартибигариояқилиниши,ишҳақифондимаблағларинингошиқча
сарфланишига
йўл
қўйилиш
сабаблари
яьни
бутунлай
нотўғри,
қалбакилаштирилган,кўпчиликҳоллардарежатопшириқларинибажарганликва
ошириббажарганликучундебноқонуниймукофотолишмақсадидақилинадиган
ҳисоботмаьлумотларини ошириб кўрсатиш кабилар.Қўшиб ёзиш оқибатида
ҳақиқатда бажарилмаган ишларга иш ҳақи тўлаш,хом ашё,материаллар,
ёқилғилар ва бошқа ресурсларни ҳисобдан чиқариш,натижада талон-
тарож
қилишҳолларикўпучрайди.
Ходимларсонивауларнингтоифаларибўйичаиш ҳақифондинингҳажми
хўжаликнинг бизнес-
режасида белгиланади. Иш ҳақи қишлоқ хужалигида
маҳсулот(
иш,хизмат)
лар таннархидасалмоқли ўрин эгаллаганлиги сабабли
аудиторишҳақифондинитекширишгаалоҳидаэътиборқаратишилозим.
Текширувбошланишиданолдинаудиторхўжаликдатасдиқланганиш ҳақи
фондинингҳажминиваунингбизнес-
режагатўғрикелишинианиқлашизарур.
Иш ҳақи фондининг ҳақиқий сарфи «Ходимларнинг тоифалари ва
ҳисобланган иш ҳақинингтаркиби бўйичамаълумот»(
19-
шакл бўйичаҳисоб-

---

китоблар бажариладиган жадвал)
,«Ходимлар,ёлланган ва четдан жалб
қилинганшахслариш ҳақифондиниҳисобгаолиш ведомости»(
20-
шакл)
,ҳисоб-
китоб тўлов ведомостлари ва иш ҳақи ҳисоблаш учун асос бўлган бошқа
дастлабки ҳужжатлар маълумотларига асосан текширилади.Текширилаётган
давр(
чораклик,йил)учунбелгиланганишҳақифондиниҳақиқатдаҳисобланган
иш ҳақи суммалари билан таққослаш зарур.Бунинг натижасида иш ҳақи
фондинингумумийтежалганиёкиошиқчасарфланганианиқланади.Агарйил
давомидаишлабчиқариш ҳажминингўзгарганлигисабаблидастлабкииш ҳақи
фондига ўзгартиришлар киритилган бўлса,уҳолда улар умумий тежаш ёки
ошиқчасарфлашнианиқлашдаинобатгаолинади.
Текшириш жараёнидаҳисоблашув-
тўлов ведомостлари маълумотларининг
ҳар ойда банкка тақдим қилинадиган маълумотнома кўрсаткичларига мос
келишиҳам аниқланади.Маълумотномадагиҳисобланганиш ҳақинингумумий
суммасишуойдаги21-
шакл«Ходимларбиланҳисоб-
китобларбўйичажамлама
маълумот»нингсуммасигамоскелишикерак.