|
кўрсатаётганиқтисодий
вазиятнианиқлаш
Соғлом
Депрессия,стагнация
Корхонафаолияткўрсатаётган
тармоқтавсифи
Барқарор,ташқишарт-
шароитлартаъсирини
секинқабулқилади
Нисбатанянги,
ташқиўзгаришларга
таъсирчан
Корхонабошқарувсиёсати
Пассив
Актив
Назораттизими
Маъмурийназорат
яхшийўлгақўйилган
Назоратбўш;бошқарув
тизилмасикучли
марказлаштирилган
Ўтгандаврларучунаудиторлик
текширувларнатижалари
Ижобийхулоса
Аудиторлик
текширувларибўлмаган,
ўтказилганбўлсаҳам
уларнингнатижасибўйича
ёкисалбий
хулосаберилганёки
хулосаберишданбош
тортилган;аудиторлар
тез-
тезўзгарибтуради.
Раҳбариятўзгариши
Юқори
Паст
Корхонанинг
молиявийаҳволи
Ишончли
Барқарорэмас
Судлашувҳолатларининг
вужудгакелишэҳтимоли
Жиддийэмас
Жиддий
Бошқарувчиларва
мулкдорларнинг
Яхши
Ёмон
обрў-эътибори
Уларнингиш
тажрибаси
Юқоридаражада
Пастдаражада
Мулкчиликшакли
Очиқтурдаги
акциядорлик
жамияти(
ОТАЖ)
Ёпиқтурдагиакциядорлик
жамияти(
ЁТАЖ)
Мижознингаудиторларролива
маъсулиятла-
ринитушуниши
Аниқ
Ноаниқ
Манфаатларзиддияти,тартибга
солиш
муаммолари
Жиддийэмас
Жиддий
Мазкуртурдагибизнеснинг
корхонафаолияткўрсатаётган
худудгакирибкелишдаражаси
Паст
Юқори
*-
Основыаудита.УчебникподредакциейЯ.В.Соколов,Москва«Бухгал-
терскийучёт»2000г.130-
131с.
Мижоз-
корхонаннигимкониятларивахато-
камчиликла-
ринитахлилқилиш
қуйидагиларни эътиборга олишни тақозо этади:бозордаги динамика (
ўсиш,
пасайиш, конъюнктуранинг ўзгариши)
; технологиядаги ўзгаришлар (
янги
маҳсулот-
лар яратиш)
; иқтисодий аҳвол(
кўтарилиш, пасайиш)
; ижти-
моий
омиллар(
шаклланганижтимоийинститутларвамуноса-
батлар)
;экологиякаби
масалаларниназардатутади.
Назорат(
назоратвоситалари)риски–НР(CR-
Cont
rol
ri
sk)–букорхонанинг
мавжудвамунтазам қўлланилибкелинаётганбухгалтерликҳисобитизимива
ички назорат тизими воситалари алоҳида-
алоҳида ёки биргаликда жиддий
аҳамият-
гаэгабўлганкамчиликларниўзвақтидааниқлайолмасликватузата
олмаслик (
ёки бундай камчиликлар вужудга келишининг олдини олиш)
эҳтимолинингаудитортомонидансубъективтарздааниқланганкўрсаткичидир.
Ички назорат тизимини текширишнинг аҳамияти шундан иборатки,
аудиторлик ташкилоти томонидан бажариладиган ишлар ҳажми,шунингдек,
текширувмуддатларивақийматиайнанманашунгабоғлиқ.Шубоисдан,ушбу
масаланибатафсилроқкўрибчиқишзарур.
Мижоз-
корхона маъмурияти самарали ички назорат тизимини ишлаб
чиқишда қуйидагиларни эътиборга олиши лозим: корхона мулклари ва
ҳужжатларинингсақланиши;бош-
қарувучунишонарлимаълумотолиш;ишлаб
чиқариш самарадорлигини ошириш;қонун ҳужжатлари талаблари ва ҳисоб
сиёсатинингқоидаларигариояқилиниши.
Ичкиназораттизиминингташкилэтилишивафаолияткўрсатишиқуйидаги
қоидагаасосланилади:ичкиназораттизимиучунқилинадиганжамихаражатлар
унинг бўшлиги сабабли мазкур даврда кутилаётган зарарлар миқдоридан
ошмаслигилозим.
Ички назорат тизимини ўрганишда қуйидаги 4 та асосий тамойилга
таянилади:
1.Ичкиназораттизиминингташкилэтилишивафаолияткўрсатишиучун
маъмуриятжавобгарлиги;
2.Ички назораттизими тўлиқ бўлмасаям молиявий ҳисоботнингетарли
даражадагиҳаққонийлигиваишончлилигигаишончҳосилқилиши.
3.Мавжудчеклашлар:агаричкиназораттизими,унингишлабчиқариш ва
амалдақўлланиш ҳусусиятлариҳисобгаолинмаса,унисамаралидебтанолиш
мумкинэмас;
4.Ахборотни ишлаш услуби:ички назорат тизими ахборотлар қўлда
ишланганидаҳам,компьютердаишланганидаҳам,самарали ишловберишни
таъминлашилозим.
Назорат муҳити, ҳисоб тизими ва назорат амаллари
ички назорат
тизиминингмуҳимэлементлариҳисобланади.
Аниқланмаслик риски (
АР) -яъни хатолар ва молиявий ҳисоботдаги
камчиликларнинганиқланмаслик(
кўзгаташланмаслик)риски(
DR-
Det
ekt
i
onr
i
sk)
– бу аудиторлик текшируви жараёнида қўлланиладиган аудиторлик
амалларинингбухгалтерияҳисобивамолиявийҳисоботдаҳақиқатанмавжуд
бўлганҳарбириалоҳида-
алоҳидаёкибиргаликдажиддийҳисобланганхатолар
ҳамда камчиликларни аниқлаш имкони йўқлигининг эҳтимолидир.Бундай
эҳтимоллик аудитор томонидан субъектив тарзда аниқланади.Шунингдек,
аудитор ишларининг сифат кўрсаткичи,аудиторнинг малакаси ва муайян
аудиторликтекширувинингўтказилишхусусиятларигабоғлиқ.
Аниқланмасликрискинииккигуруҳгабўлишмумкин:
1.
Таҳлилий риск
–бу таҳлил амаллари (
ишлари)бажарилганда жиддий
хатоларгайўлқўйилиш рискидир.Бундайхатоларниаудиторкўришимумкин,
амможудамураккаблигиҳамдаўзинингмахсусмалакасиетишмаслигисабабли
тушунмасданўтказибюборишимумкин.
2.
Танлашдагириск
–бужиддийхато-
камчиликларнингназораттестларини
ўтказиш(
танлаболиш)чоғидаҳам,хўжаликмуомалаларинимоҳиятантекшириш
чоғидаҳаманиқланмайқолишэҳтимолидир.
Аниқланмаслик риски - аудиторлик фаолиятининг сифати ва
самарадорлигини баҳолайдиган кўрсаткич бўлиб, у муайян аудиторлик
текширувини ўтказиш тартибига,ҳамда аудиторлар малакаси ва уларнинг
хўжалик юритувчи субъектфаолияти билан олдиндан танишлик даражасига
боғлиқ.Аудиторичкихўжаликрискиваназоратвоситаларинингрискинибаҳо-
лашасосидаўзфаолиятидайўлқўйишимумкинбўлгананиқ-
ланмасликрискини
аниқлаши лозим.Аниқланмаслик риски-
нинг имкон қадар пасайтирилган
кўрсаткичини ҳисобга олган ҳолда тегишли аудиторлик амалларини
режалаштиришилозим.
Таъкидлаш жоизки,аудиторлик рискларинингмақбул тўпламини ташкил
этувчи элементлар(
I
R, CR, DR)
ни таҳлил қилишдан асосий мақсад
аниқланмасликриски(DR)
нибаҳо-
лашданиборат.Ушбуфикрнитасдиқлашучун
аудиторликрисклармақбултўплами(
DAR)
нингтаркибийқисмлариничуқурроқ
Do'stlaringiz bilan baham: |
