Иккинчи жаҳон уруши ва америка хавотирларининг манбаи бош саҳифа нуқтаи назар

Советларнинг стратегик хатолари
йилнинг 22 июнида Совет иттифоқи ўзининг Перл Харборини бошидан кечирди. Ўшанда немислар 1939 йилда тузилган дўстлик тўғрисидаги битимга қарамай, Совет ҳудудига бостириб кирди. Мазкур битим икки сабабга кўра тузилган эди: биринчидан, руслар аксилгитлер пактини британияликлар ёки французлар имзолашига эриша олмади. Иккинчидан, Гитлер билан битим Советга биронта ҳам ўқсиз ўз чегараларини янада ғарбга томон кенгайтириш имконини берди. Бу ақлли, аммо ҳисобли бўлмаган қадам эди.
Совет иттифоқи бир хатога йўл қўйди: иттифоқ Франциядаги немис кампанияси аввалги Биринчи жахон урушидаги холатнинг такрори бўлади деб ўйлади. Бундай ҳаракатлар Германияни заифлаштириб, Москвага қулай бўлган вақт ва жойда унга ҳужум қилиш имконини яратган бўлар эди. Бироқ, бундай имконият бўлмади. Аксинча, немислар ўзлари учун қулай бўлган вақт ва жойда Совет иттифоқига ҳужум қилиш имконига эга бўладиган вазиятни ярата олди. Ҳужум вақтининг ўзи даъватнинг кутилмаган таркибий қисмига айланди, аммо асосий муаммо разведка ёки қўмондонлик фаолиятининг барбод бўлганида эмас, балки стратегик хатода эди.
Совет иттифоқи турли иштирокчиларнинг имкониятларига асосланган жадал ташқи сиёсат, иттифоқчиларни ўзгартириш сиёсати фойдасига танловни амалга оширди. Биргина ёлғон қадам - Совет иттифоқи ҳали Иосиф Сталиндан кейин ўзига келмаган бир вақтдаги ҳужум ҳалокатга олиб келиши мумкин эди. Совет қуролли кучлари ҳужумга тайёр бўлмаган, уларнинг стратегияси эса Франция билан бирга барбод бўлди, шу боис фақат Германия уруш бошланиши ҳақидаги қарорни қабул қилди.
1941 йил июнидаги ҳужумдан сўнг Совет иттифоқи мураккаб сиёсат кучли армия ўрнини боса олмайди деган фикрга келди. Қўшма Штатлар Иккинчи жаҳон урушини якунлар экан, бунга Қўшма Штатларнинг омадсиз сиесати сабаб бўлганига ишонар эди. Совет иттифоқи Иккинчи жаҳон урушини уларнинг коалицияни ташкил этиш ва мувозанатни ушлаб туриш бўйича мураккаб ҳаракатлари фақат Францияга оид хато натижасида уларни заифлаштирганига ва бу фикрни эътиборсиз қолдирилиши оқибатида бўлганига ишонган ҳолда тугатди.
Совуқ уруш вақтида Совет иттифоқи томонидан ишлаб чиқилган стратегияни ўта бўш дея таърифлаш мумкин. Америка томонидан бошқарилган коалиция билан чеклаб турилган Совет иттифоқи иттифоқчиларга эмас, сателлитларга афзаллик билдирди. Варшава пакти нафақат альянс, балки геосиёсиё ҳақиқат эди. Кўп жиҳатдан у Совет иттифоқи томонидан бевосита ҳарбий, разведка ва сиёсий назорат остида бўлган давлатлардан иборат эди. Мазкур блокнинг ҳарбий қиммати эҳтимол чекланган ва унинг маневр учун макони ҳам чегараланган эди. Шунга қарамай, Совет қуролли кучларига ишониш мумкин эди ва НАТОдан фарқли ўлароқ, Варшава пакти географик ҳақиқат бўлиб, Совет қуролли кучлари Қўшма Штатлар ва НАТО томонидан тажовузнинг имконсизлигини кафолатлар эди.
Совет Иттифоқи, худди америкаликлар каби ядро ҳужуми борасида огоҳликни сақлагани аниқ, аммо Совет тизими Американикига қараганда анча кам такомиллашгани қайд этилган. Мавжуд мувозанатсизликнинг бир қисми технология имкониятлар билан боғлиқ эди. Кўп маънода бу ҳолат ядро ҳужуми Совет иттифоқининг асосий хавотири бўлмагани билан боғлиқ, лекин бу қўрқувни кичрайтириш ҳам мумкин эмас. Москвада асосий хавотирни Ғарб томонидан ҳужум эҳтимоли келтириб чиқарган. Совет иттифоқининг стратегияси хусусий қуролли кучларини иложи борича узоқроқ ғарбда жойлаштиришдан иборат эди.
Юқоридагиларни таҳлил қилиб, Совет иттифоқи ва Хитой муносабатларидаги фарққа эътиборингизни қаратинг. Ғоявий маънода Хитой қудратли иттифоқчига айланиши керак эди, аммо бу альянс 1950-йиллар ўрталарида сустлаша бошлади. Совет иттифоқи идеолог эмас, геосиёсатчи эди ва Хитой назорат қилиб бўлмайдиган истиқболдаги таҳдидни акс эттирарди. Ғоя ҳеч нимани билдирмаган. Хитой ҳеч қачон Польша ўйнашга мажбур бўлган ролни ижро этишга рози бўлмасди. Хитой-Россия муносабатлари етарлича жадал ривожланиб борди.
Совет иттифоқидаги жамият тинчлик ва фаровонлик пардаси ортида ҳалокат уруғлари яширингани хусусида Америка қўрқувини ривожлантирмади. Совет Иттифоқининг ҳаётдан кутганлари Американикига қараганда анча содда эди. Шу билан бир пайтда, уруш ўн йилликлар давомида байналминаллик ғояси ортида яшириниб келган мамлакатга бўлган муҳаббатини кўрсатиб берди ва бу муҳаббат бирдан дунёга келди. Коммунистларнинг уринишлари, сурбет эътиборсизлик ва махфий полиция олдидаги қўрқув остида руслар қандайдир янгиликни, америкаликлар эса эскиликни аниқлади.