m unosabatda ten g lik qoidalariga rioya qilishi, o dam ga nim ani ravo
k o ‘rsa, boshqaiarga shuni ham ravo k o ‘rishi lozim . O dam o ‘zgalar
bilan b o ‘lgan m unosabatda xulq odob qoidalariga rioya qilishi,
ulam i tahqirlam asligi, izzat nafsiga tegm asligi, tab iiy kam chiligini
yuziga solm asligi, zulm o ‘tkazm asligi, kam tar va xushm uom ala
boMishi lozim.
- A dolatning huquqiy jih a ti. Bu hoi fuqarolam ing huquqlari
tengligida bilinadi.
-
A dolatning
siyosiy
jih a ti.
D avlatni
boshqarishda,
podshohlam ing fuqarolarga m unosabatida m am lakatning gullab
yashnashi v a tinchlik, osoyishtalik v a ahillik hukm surishida
nam oyon boMadi. Q ayerda adolat o ‘m atilsa, o ‘sha y erda taraqqiyot
ro‘y beradi.
- A dolatning y a n a b ir m uhim xususiyati 'shundan iboratki, u
yaxshilik, burch, vijdon va boshqa axloqiy darajalar bilan
cham barchars bogMiq.
A dolat va adolasizlik, ayniqsa, y ax sh ilik va yom onlik bilan
yaqin turadi. A dolat va adolatsizlik ham da y axshilik va yom onlik
o ‘rtasida um u m iy lik va m ushtaraklik m avjud boMishi bilan birga,
ular o 'rta sid a farq ham bor. A dolat va ad olatsizlik y ax sh ilik va
yom onlik darajalariga nisbatan torroq m a ’noni anglatsa ham , lekin
aniq tushunchalardir. U lam in g yaqin alo q ad a ekanligini yana
shundan ham bilsa boMadiki, biror kishiga axloqiy nuqtayi nazardan
baho berilganda, uni yaxshi odam deb ataym iz. A yni vaqtda uni odil
odam ekanligini nazarda tutam iz.
A dolatning aso sid a tirli om illardan tashqari tenglik yotadi.
F orobiyning aytishicha, kishilarning tengligi shunda bilinadiki,
tugM lganda u lar ten g boMib, biror narsaga tu g ‘m a qobiliyati boMadi.
Ikkinchi tom ondan, adolatning tenglikni bildirm aslik jih ati shundan
iboratki, h a r bir kishi ishi va qobiliyati, jam iy atd ag i m avqeyida
qobrliyatiga to‘g ‘ri keladigan o b ro ‘ va boylikka e g a boMadi. U yerda
tenglik shahardagi v aziyatga qarab o dam ga m oddiy va m a’naviy
boyliklarni o ‘zig a qaytishi v a undan ketishining bir x il v a ten g
qiym atiga eg a boMishi m a ’nosida qoMlaniladi.
A bu N a sr F orobiy adolat to ‘g ‘risidagi g ‘oyalarini ijtim oiy-
siyosiy va huquqiy qarashlarida bayon qildi. U adolatga asoslangan
m ukam m al davlat tuzum i to ‘g ‘risidagi ta ’lim otni yaratdi. Bunday
ilavlat
tuzum ining
asosiy
m aqsadi
kishiiarni
baxt-saodatga
crishuvini ta ’minlash boMishi kerak.
Ijtim oiy adolat tam oyillarini q at’iy am alga oshirish - xalq birli-
gining, jam iy at siyosiy barqarorligining, rivojlanish dinam ikasining
m uhim shartidir.
Ijtim oiy adolat - ijtim oiy ongning eng m uhim belgisi boMib,
shaxs, s in f yoki ijtim oiy guruh im koniyatlari va ehtiyojlari,
huquqlari va farovonligining darajasi, jam iy atn in g shaxsga boMgan
m unosabati m e’yorini, odam larning m am lakatda so d ir boMayotgan
iqtisodiy, siyosiy, m a’daniy voqealarga m unosabatini, kishiiar
kundalik faoliyatiga davlat yoki ja m iy a t tom onidan berilgan
bahoning haqqoniyligini ko'rsatadi.
Ijtim oiy adolatning vazifalari:
- birinchi am aliy vazifasi ijtim oiy m unosabatlarning inson-
parvarligini ta ’m inlashdir;
- ikkinchi vazifasi ja m iy a td a m avjud boMgan turli guruhlar va
tabaqalar m anfaatlarini him oya qilishni ta ’m inlaydi, u lar orasidagi
m uvozanatni saqlab turish davom ida nam oyon boMadi.
P rezidentim iz Islom K arim ov «B iz yangi ozod jam iyat,
huquqiy davlat qurishni o ‘z oldim izga m aqsad qilib q o'ygan
ekanm iz, adolat tam oyilini ustuvor asosi sifatida e ’tiro f etam iz. Va
hech qanday kuch bizni bu yoMdan o rtga qaytarolm aydi1» - deb
ta ’kidlagan edilar.
N osiriddin T usiy (1 2 0 1 -1 2 7 4 ) ijtim oiy adolatning 3 ta asosiy
talabi m avjudligi va u jam iy at taraqqiyotini belgilovchi m uhim omil
ekanligini alohida uqtirgan edi:
1. A dolatning birinchi talabi - aholi turli tabaqalarining o 'zaro
u y g ‘un boMishini ta ’m inlashdir;
2. Ikkinchi talabiga k o ‘ra, el-ulusning haq-huquqi teng
t a ’m inlangan
holda
kishiiarni
ishga tayyorlashda shaxsning
salohiyati v a im koniyatlaridan kelib chiqish lozim ;
3. A dolatning uchinchi talabi esa barchaning ten g farovonligini
h im oya qilish bilan birga bu farovonlikni yuzaga keltirishdagi ishi
v a huquqiga qarab har b ir inson o ‘z ulushini olishga imkon
yaratishdan iborat.
Do'stlaringiz bilan baham: 
