Ijtimoiy siyosat

5.5. Aholining turli ijtimoiy qatlamlari va ijtimoiy 
siyosat 
Ijtimoiy siyosatda aholi turmush farovonligini ta‘minlash muhim 
ahamiyat kasb etadi. Bunda aholini ijtimoiy jihatdan turli qatlamlarga 
ajratish va ularni tahlil etish zarurati tug‗iladi. Jamiyat turli ijtimoiy-
iqtisodiy omillar ta‘sirida aholi ijtimoiy qatlamlarining turmush 
darajasining turlichaligi bilan ifodalanadi. Bunda aholi ehtiyojlarining 
qondirilinganlik darajasi inobatga olinadi.
68
67
Social policy. P. 169 
68
Social policy. P. 173-174. 

---

130 
Aholining turli qatlamlari o‗rtasidagi ijtimoiy tabaqalanish ushbu 
guruhlarning turmush farovonligi darajasining o‗zaro farqlanishi 
natijasida vujudga keladi. Bunda ma‘lum bir guruhning boshqasiga 
nisbatan yaxshi yoki aksincha (yomonroq, past) turmush darajasiga 
egalik qilishi hisobga olinadi. Shuningdek, aholining ijtimoiy qatlamlari 
yoshi, jinsi, daromadi, irqi, ijtimoiy holati bo‗yicha turlarga ajratilishi 
mumkin. 
XIX asr oxiri va XX asr boshlarida K.Marks va M.Veber ijtimoiy 
siyosatni olib borishda aholi ijtimoiy qatlamlarining o‗rnini tadqiq etgan 
iqtisodchi olimlardan hisoblanadi. Ularning ijtimoiy sinfni izohlashga 
qaratilgan ta‘riflarini umumlashtirgan holda shuni aytish mumkinki, 
ijtimoiy guruhlar turli darajadagi ehtiyoj va o‗zaro qarama-qarshi 
manfaatlarning vujudga kelishi natijasida vujudga keladi.
69
K.Marks ta‘limotiga ko‗ra, jamiyatda ijtimoiy sinflarning 
tabaqalanishining oldini olishga yo‗naltirilgan siyosatni amalga 
oshirilishi natijasida mamlakatda ijtimoiy o‗zgarishlarning vujudga 
kelishiga ta‘sir etuvchi omillar aniqlanadi va tahlil etiladi.
M.Veber aholi ijtimoiy qatlamlari tabaqalanishini ish bilan band 
bo‗lgan aholi egallagan kasblarining maqomining turli darajada 
bo‗lganligi bilan izohlaydi. Kasb maqomi qanchalik yuqori bo‗lsa, undan 
olinadigan daromad darajasi shunga mutanosib ravishda yuqori bo‗lishini 
ta‘kidlab o‗tadi. 
Aholining turli ijtimoiy qatlamlarga ajratilishi o‗z navbatida ijtimoiy 
siyosatning manzilliligini kuchaytirilishiga zamin yaratadi. Jahon 
amaliyoti shuni ko‗rsatadiki, dunyoning aksariyat mamlakatlarida 
qo‗llanilayotgan soliq siyosati orqali aholi daromadlari qayta 
taqsimlanadi, ijtimoiy muhtoj aholiga ijtimoiy ta‘minot, ijtimoiy yordam 
kabi xizmatlar ko‗rsatiladi, aholi bandligini ta‘minlashga yo‗naltirilgan 
chora-tadbirlar asosida ularning daromadlari shakllantirilib, aholining 
daromadlari bo‗yicha turli ijtimoiy guruhlarga bo‗linishining oldi 
olinadi. Bu esa o‗z navbatida jamiyatda o‗rta qatlam ulushining ortishi va 
aholi turmush farovonligini ta‘minlanishiga zamin yaratadi.