Ijtimoiy siyosat

Ijtimoiy tabaqalanish ko„rsatkichlari tizimi
85
 
№ 
Ijtimoiy tabaqalanishning ijtimoiy 
barqarorlikka salbiy ta‟siri
Ijtimoiy tabaqalanishni baholash 
indikatorlari 
1 
Kam ta‘minlangan aholi sonining 
ortishi 
Daromadlarning 
(iste‘molning) 
tabaqalanish ko‗rsatkichi: 

daromadlar 
tabaqalashuvining 
detsil koeffitsiyenti; 

daromadlar 
tabaqalashuvining 
kvintil koeffitsiyenti; 

fondlar koeffitsiyenti; 

jini indeksi; 

iqtisodiyot tarmoqlari bo‗yicha 
daromadlar (ish haqi) ning 
tabaqalashuvi; 

mintaqalar bo‗yicha daromadlar 
(ish haqi) ni tabaqalashuvi; 
85
Behrendt, C. 2013. ―Investing in people: Implementing the extension of social security through national social 
protection floors‖, in D. Kucera and I. Islam (eds): Beyond macroeconomic stability: Structural transformation and 
inclusive development(Geneva, ILO; Basingstoke, Palgrave), pp. 228–261.; Колмаков И.Б. Методология расчета и 
анализа интегральных оценок показателей поляризаций денежных доходов населения. Вопросы статистики, 
№ 2, 2015 г. с. 23-36; Шамаева Е.Ф. Комплексная модель расчета качества жизни в регионе (на основе 
формализованного принципа устойчивого развития и системы естественнонаучных показателей). Уровень 
жизни населения регионов России. № 3 (197), 2015 г. 152. с. 109-120; Козлова О., Гладкова Т., Макарова М., 
Тухтарова Е. Качества жизни населения: вопросы оценки. Экономист, № 8, 2015 г. с. 80-87; Глущенко К.П. К 
вопросу о применении индекса джини и других показателей неравенства. Вопросы статистики, № 2, 2016 г. 
с. 71-80; Бахтиѐров Б. Б. Социально-демографические риски устойчивого развития.
 
Economy. Management. 
State and Law #12. (30.12.2018) - Warszawa, 2018. С. 107-109. 

---

141 

o‗rtacha va minimal ish haqi 
o‗rtasidagi nisbat. 
2 
Daromadlarning (xarajatlar) tengsizligi 
natijasida ijtimoiy keskinlik va qarama-
qarshilikning ortishi 
Mulkiy tabaqalanish indikatorlari 
3 
Davlat byudjetining aholini ijtimoiy 
himoya qilish, jumladan, ta‘lim va 
sog‗liqni 
saqlash 
xizmatlarini 
moliyalashtirish xarajatlarining ortishi 
Kam 
ta‘minlanganlik 
darajasini 
baholovchi indikatorlar 
4 
Jamiyatning turli ijtimoiy guruhlari, 
iqtisodiyot 
tarmoqlari, 
mintaqalar, 
shahar va qishloq joylari o‗rtasida 
nomutanosiblikning kuchayishi 
Jamiyatning turli ijtimoiy guruhlari 
va iqtisodiyot tarmoqlari bo‗yicha 
bandlikning 
tabaqalanishi 
ko‗rsatkichi 
5 
Mehnat bozoridagi tanglikning ortishi 
(mehnat bozoridagi talab va taklif 
o‗rtasidagi muvozanatning buzilishi) 
Jamiyatning 
stratifikatsiyalashgan, 
jumladan 
o‗rta 
qatlamning 
shakllanish ko‗rsatkichlari 
6 
Iste‘mol bozori va ijtimoiy infratuzilma 
rivojlanishdagi tafovutlar 
Mintaqalarda, shahar va qishloq 
hududlarida 
aholining 
ijtimoiy 
infratuzilma 
ob‘ektlari 
bilan 
ta‘minlanganlik ko‗rsatkichi 
5.6.3-jadvalda keltirilgan ma‘lumotlarga tayangan holda, aholini 
ijtimoiy jihatdan tabaqalanishini kompleks tadqiq etish va aniq natijaga 
erishish uchun dastlab mamlakatdagi ijtimoiy tabaqalanish bilan bog‗liq 
bo‗lgan milliy va xususiy komponentlarni ajratib olish maqsadga 
muvofiq. Iqtisodiy adabiyotda bozor iqtisodiyoti sharoitida aholining 
ijtimoiy tabaqalanishini o‗rganishga qaratilgan tadqiqotlarda daromadlar 
ko‗rsatkichi yetakchi o‗rinni egallaydi. Ushbu ko‗rsatkich xalqaro 
iqtisodiy tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladigan ilmiy izlanishlarda 
muntazam qo‗llanilib keladi.
Aholi daromadlarining tabaqalanish ko‗rsatkichi matematik 
metodlar asosida hisoblanadigan quyidagi ko‗rsatkichlardan tashkil 
topadi: 

daromadlar tabaqalashuvining detsil koeffitsiyenti – 10 foiz yuqori 
darajada ta‘minlanganlarning va 10 foiz kam ta‘minlanganlarning 
maksimal daromadlari o‗rtasidagi nisbat; 

daromadlar tabaqalashuvining kvintil koeffitsiyenti – 20 foiz 
yuqori darajada ta‘minlanganlarning va 20 foiz kam ta‘minlanganlarning 
minimal daromadlari o‗rtasidagi nisbat; 

fondlar koeffitsiyenti – eng yuqori daromad oluvchi va eng kam 
daromadga ega bo‗lgan aholi o‗rtasidagi nisbat; 

---

142 

jini indeksi (daromadlarning konsentratsiyalashuvi koeffitsiyenti) 
– aholining turli ijtimoiy guruhlari o‗rtasida daromadlarning 
taqsimlanishini tavsiflovchi ko‗rsatkich; 

daromadlarni (ish haqi) tabaqalanishi – iqtisodiyot tarmoqlari yoki 
mamlakat mintaqalari bo‗yicha ish haqi (aholi daromadlari) tengsizligini 
tavsiflovchi ko‗rsatkich; 

o‗rtacha va minimal ish haqi o‗rtasidagi nisbat – aholining 
ijtimoiy guruhlarining daromad manbalari tengsizligini tavsiflovchi 
ko‗rsatkich. 
Mamlakatimizda aholining ijtimoiy tabaqalanishini baholash 
amaliyoti O‗zbekiston Respublikasi Davlat statistika qo‗mitasining 
2010-yil 
24-dekabrdagi 
―Uy 
xo‗jaliklarini 
tadqiq 
etish 
metodologiyasining nizomi to‗g‗risida‖gi № 18-sonli Qarori asosida 
amalga oshiriladi. Ushbu nizomga muvofiq O‗zbekistonda aholining 
ijtimoiy tabaqalanishini tavsiflash uchun aholining o‗rtacha jon boshiga 
to‗g‗ri keluvchi pul daromadlari bo‗yicha guruhlanishi, aholi jami pul 
daromadlari hajmining detsil va kvintil koeffitsiyentlari bo‗yicha 
guruhlanishi, Jini indeksi va Fondlar koeffitsiyenti kabi ko‗rsatkichlar 
tizimidan foydalaniladi
86
.