Ijtimoiy siyosat

Esping-Anderson yondashuvi bo„yicha jahonda amal 
qilayotgan ijtimoiy himoya modellarining qiyosiy tahlili 
IJTIMOIY SIYOSAT MODELLARI 
Liberal (anglo-sakson) 
modeli (AQSh, Kanada, 
Avstraliya, Yangi 
zellandiya) 
Konservativ 
(korporativ) model (YI 
mamlakatlari, 
Yaponiya) 
Ijtimoiy-demokratik 
model (Skandinaviya 
mamlakatlari, 
Niderlandiya, 
Shveytsariya) 
Ijtimoiy siyosatni amalga 
oshirishda davlat 
ishtirokining pastligi, 
davlat bandlik 
siyosatining passiv 
xarakterga egaligi 
Ijtimoiy siyosatni amalga 
oshirishda davlatning 
muvofiqlashtiruvchi o‗rni 
Ijtimoiy siyosatni amalga 
oshirishda davlatning 
yuqori darajadagi 
ishtiroki. Aktiv ijtimoiy 
himoya dasturlariga 
asoslangan holda ijtimoiy 
siyosatda davlat 
maqsadining maksimal 
ahamiyatga egaligi 
Ijtimoiy sohaga 
yo‗naltiriladigan davlat 
xarajatlarining kamligi 
Ijtimoiy sohaga davlat 
xarajatlarining yuqoriligi 
Ijtimoiy sohaga davlat 
xarajatlarining yuqoriligi 
214
―Social Policy‖. P. 423. 

---

267 
Ijtimoiy siyosat bozor 
iqtisodiyoti tamoyillari 
asosida shakllantiriladi 
Ijtimoiy siyosat ish 
beruvchi va yollanma 
ishchi o‗rtasida ijtimoiy 
sheriklik asosida 
shakllantiriladi 
Ijtimoiy siyosat keng 
qamrovli ijtimoiy 
kelishuv asosida 
shakllantiriladi 
Yuqori bandlik darajasi 
va ish haqining pastligi 
Bandlik darajasining 
pastligi va ish haqining 
yuqoriligi 
Yuqori darajadagi bandlik 
va yuqori ish haqi 
Ijtimoiy ta‘minot 
xizmatlarining qoldiq 
tamoyili asosida 
ko‗rsatilishi 
Ijtimoiy ta‘minot 
xizmatlarini ish joyidan 
ko‗rsatilishi 
Ijtimoiy ta‘minot 
xizmatlarini ko‗rsatish 
universal ahamiyatga ega 
Ijtimoiy siyosat 
dasturlarining aksariyat 
qismi ish beruvchilar 
badallari, homiylik 
mablag‗lari hisobidan 
moliyalashtirilib, davlat 
xarajatlari past bo‗ladi. 
Qayta taqsimot darajasi 
40 foizdan yuqori 
bo‗lmaydi 
Ijtimoiy siyosat 
dasturlarini 
moliyalashtirishda ish 
beruvchilar badallarining 
ustunlik qilishi, ayrim 
ijtimoiy chora-tadbirlarni 
davlat va homiylik 
mablag‗lari hisobidan 
teng nisbatda 
moliyalashtiriladi. 
Qayta taqsimot darajasi 
50 foizdan yuqori 
bo‗lmaydi 
Ijtimoiy siyosat 
dasturlarini 
moliyalashtirishda davlat 
byudjeti mablag‗laridan 
foydalanish ustunlik qilib, 
xarajatlarning bir qismi 
ish beruvchilar tomonidan 
qoplanadi. 
Qayta taqsimot darajasi 
YaIM ning 60 foizini 
tashkil etadi 
Ijtimoiy sug‗urta 
xizmatlari aholining 
ayrim ijtimoiy guruhlarini 
qamrab olib, majburiy 
hisoblanmaydi 
Ijtimoiy sug‗urta 
xizmatlari barcha yollanib 
ishlovchilar va ularning 
oila a‘zolarini qamrab 
oladi 
Ijtimoiy sug‗urta 
xizmatlari bilan aholining 
barcha ijtimoiy guruhlari 
qamrab olinadi 
Aholini ijtimoiy himoya 
qilish cherkov va boshqa 
xayriya tashkilotlari orqali 
amalga oshiriladi 
Aholini ijtimoiy himoya 
qilish cherkov va xususiy 
xayriya tashkilotlari 
tomonidan amalga 
oshiriladi 
Aholini ijtimoiy himoya 
qilish barcha sohalarda 
ikkala tomondan birdek 
amalga oshiriladi 
Aholiga ijtimoiy xizmat 
ko‗rsatish xususiy sektor 
tomonidan amalga 
oshiriladi va ushbu 
sohadagi davlat dasturlari 
aholining ayrim ijtimoiy 
guruhlarini qamrab oladi 
Aholiga ijtimoiy xizmat 
ko‗rsatish ijtimoiy 
sug‗urta xizmatlari bilan 
uzviy bog‗langan 
Aholiga ijtimoiy 
xizmatlar ko‗rsatish 
asosan davlat tashkilotlari 
tomonidan amalga 
oshiriladi 
Pensiya va nafaqalarning 
minimal standartlar 
Pensiya va nafaqalarning 
ijtimoiy xavfsizlik 
Pensiya va nafaqalarning 
yashash minimumi 

---

268 
asosida to‗lanishi va 
vaqtinchaligi 
darajasidan kelib chiqqan 
holda belgilanishi va 
to‗lanishi 
asosida belgilanishi va 
to‗lanishi 
Ijtimoiy muhtojlikni 
qo‗llab-quvvatlash 
majburiy tekshiruv 
asosida amalga oshiriladi 
Ijtimoiy muhtojlikni 
qo‗llab-quvvatlash 
majburiy tekshiruv 
asosida amalga oshiriladi 
Ijtimoiy muhtojlikni 
qo‗llab-quvvatlash 
ikkilamchi tekshiruv 
asosida amalga oshiriladi 
Esping-Andersenning 
tahlillari 
ko‗rsatishicha, 
rivojlangan 
mamlakatlarning ijtimoiy ta‘minot tizimi quyidagi uch darajada bo‗lishi 
mumkin: 

Umumfarovonlik davlat rejimi; 

―Norasmiy xavfsizlik‖ rejimi; 

Ta‘minlanmaganlik rejimi. 
Tahlillarning ko‗rsatishicha, uch rejimda ikki xil yondashuv mavjud, 
jumladan, birinchi rejim sobiq SSRI mamlakatlari va Janubiy Amerika 
davlatlariga xos bo‗lib, bunda davlat o‗zining xarajatlari va dasturlaridan 
qat‘iy nazar umumfarovonlikni ta‘minlaydi. ―Norasmiy xavfsizlik‖ 
rejimida (Xitoy, Sharqiy Osiyo mamlakatlari, Janubiy va Markaziy 
Amerika davlatlari, Eron, Turkiya) tashqi va ichki kuchlar ta‘siriga 
qaramasdan mamlakatlar ijobiy ko‗rsatkichlarga erishdilar.