Ijtimoiy reablitatsiya

D .V.Olshanskiy
shunday degan edi: " Terrorist psixikasida rasional tafakkur 
o'rnini emosiyalar egallagan". Olshanskiy kuzatishlaridan ma'lum bo'lishicha 
terroristni boshqa shaxslardan ajratuvchi 
jixat bu - uning psixikasidagi 
zararlangan nuqtadir, hayotida nimadir yetishmasligi, bu etishmovchilikning 
ildizlari ilk bolalik davriga borib taqaladi.
D.V.Olshanskiyning
fikriga ko'ra, terroristlar - insoniyatning o'ziga xos tipi 
bo'lib, uning psixikasi ommadagi inson psixikasiga juda yaqin. Ular borgan sari 
affektiv xulq - atvorga yaqinlashib boradilar.
H is-tuyg'ulaming nom oyon bo'lishiga ko'ra terroristlar 2- guruxga ajratiladi:
Birinchi guruh - o'zining sovuqqonligi bilan ajralib turadi. Kuchli his - 
tuyg'ulaming, em osiyalam ing yo'qligi terroristlarning xaddan tashqari sovuqqonlik 
fazilati sifatida baholanadi.
Ikkinchi guruh - terroristlarga chuqur emosiyalar xos. Kuchli temperam ent 
giperaktivlikka turtki bo'ladi. Qoidaga ko'ra, bunday insonlar terroristik 
harakatlami bajarayotganlarida o'zlarini bosib olishadi, kundalik hayotda esa ular 
em osiyalami boshqarishga, nazorat qilishga ojizlar, affekt, agressiyani boshqara 
olmaydilar.
Rossiyalik xuquqshunos olim 
Yu.M.Antonyannmg
fikricha terrorizm quyidagi
4 ta o'ziga xos belgi bilan boshqa jinoyatlardan farq qiladi:
1. Terrorizm o'ta xavfli jinoiy harakat sodir etganligi yoki shunday harakat 
sodir etishi qo'rqitish xususiyatiga ega ekanligi bilan ajralib turadi. Bunday jinoiy 
harakatning ijtimoiy xavflilik darajasi aniq bo'lib, uning yuz berishi har qanday 
shaxsda qo'rquv paydo qiladi.
2.Vahima va daxshat xissini uyg'otish, ruxiy tushkunlikka tushirish, jiddiy 
notinchlik harakatlarini vujudga keltirishdan iboratdir. Qilmish qo'rquv, daxshat 
paydo qilishga karatilgan bo'lsagina terrorizm sifatida qaralishi kerak.
3.Jinoiy qilmishning jamoatchilik, ko'pchilik oldida amalga oshirilishi bilan 
farqlanadi.
4.Terrorizm sodir etish umumiy tarzda xavfli kuch ishlatish, alohida shaxs 
yoki mulkka qaratilgan bo'lsa-da, ruxiy jixatdan boshqa shaxslar (shaxslar guruxi, 
xokimiyat vakillari) ga ta'sir ko'rsatishga ham qaratilgan.
D.V.Olshanskiy
terroristlarda uchraydigan sindromlami sanab ko'rsatadi:
1. 
"Zombi sindrom i”
Real yoki vertual raqibga nisbatan doimiy urishda yashagandek yashaydilar, 
muammoni tinch yo'l bilan xal qilishdan qochadilar, quroldan moxirona foydalana 
oladilar.
2. 
"Rembo sindromi"
23

---

B unday odam lar uchun o'z xoxishi bilan dunyoni qutqarish, altruistik 
burchlam i bajarish, agressiv xulqidan shu yo'l bilan foydalanish, ma'lum bir 
"m issiya" lam i bajarish xarakterli jixat sanaladi.
3. 
"Kam ikadze-shahidsindrom i"
B unday terrorislar o'limga tayyor bo'ladilar. Ular o'zlarining terroristik 
aktlarida 
o'zlarini 
ham, 
garovdagi 
qurbolami 
ham 
nobud 
qiladilar. 
Terroristlarning asosiy psixologik xarakteristikalari o'zlariga jaroxat yetkazishga 
ekstremal tayyorliklaridir.
Terrorist - "kamikadze" o'z hayotini qurbon qilishdan, iloji boricha ko'proq 
raqiblam i o'lim iga sababchi bo'lishidan o'zini baxtli his etadi. Buning uchun eng 
avvalo terrorist o'z o'limi qo'rquvini engishi lozim. Ko'pgina dalillam ing guvohlik 
berishicha terroristlar o'limdan emas, jaroxatlardan, 
yordam ga muxtoj bo'lib 
kolishdan, milisiya qo'liga tushishdan, qiynok, azoblardan, taxqirlashlardan 
qo'rqishadi. Aynan shuning uchun ham terroristlar o'zini him oyalashdan ham 
ko'ra, o'zlarini o'ldirishga tayyor turadilar.
Psixologik tahlil ana shu bo'limdan Z ta yorqin turlam i ajratib ko'rsatish 
im konini beradi:
1. 
"Zombi sindromi" doimo tayyorgarlik. Bu xususiyat terrorist - 
ijrochilariga va past darajali jangarilariga xosdir.
2. 
"Missionerlik" "Rembo sindromi"ning asosiy psixologik o'zagi.
3. 
"Kam ikadze 
sindromi"ga 
ekstremal 
tayyorgarlik, 
hayot 
qurboni 
ko'rinishida o'zini o'ldirish xususiyatlari xosdir.
H ar bir antiterroristik operasiyaning yetakchi elementlaridan biri - bu muloqot 
o'm atish jarayoni bo'lib, bu jarayonning samarali bo'lishi oliy toifadagi mutaxassis 
- surishtiruvchilar borligi bilan belgilanadi. Ular odatda psixolog, psixiatr yoki 
psixoterapevtlardir.