Ijtimoiy reablitatsiya

1.5. Terrorizm m otivlari
G'arblik tatqiqotchilar bir qator terrorizm motivlarini aniqladilar, hamda 
ulami ikki asosiy tipga ajratdilar: shaxsiy va siyosiy - g'oyaviy 
motivlar. 
D.V.Olshanskiy
terroristik faoliyatni tadqiq qilar ekan, 7 ta shaxsiy motivlami 
sanab ko'rsatadi:
1.Merkantil motivlar.
Ayrim insonlar uchun terror-pul topish yo'li.
2.G'oyaviy motivlar.
Bunday motiv insonning qandaydir g'oyaviy - siysiy 
yo'nalishdagi jam oaga a'zo bo'lganida yuzaga chikishi mumkin.
3.Dunyoni fa o l o'zgartirish yo ki qayta qurishga qaratilgan motivlar.
bu 
motivlar dunyoning hozirgi tuzilishidan, undagi adolatsizliklardan 
norozilik 
tufayli paydo bo'ladi. Shaxs dunyoni o'z tushunchasidagidek "Adolatli" qilib,
27

---

qayta qurm oqchi bo'ladi. K.Ootsning tatqiqotlariga ko'ra terroristik guruxlar, 
tashqilotlar yoshlarga "Qaxramon" bo'lish imkonini berar ekan. Oots o'zining 
terrorizm ning psixologik m otivlarini o'rganishga 
bag'ishlangan 
tatqiqotida 
quyidagi 
faktlarni 
keltiradi: Yosh terroristlar "muxim ishda" ishtirok 
etayotganlaridan qoniqish xosil qiladilar, qilayotgan ishlari jam iyat uchun 
foyda keltirishiga ular ishontiriladilar. Shu bilan birga sarguzashtlar atmosferasi 
yoshlar uchun 
stimul sifatida xizm at 
qiladi. Ayrim xolatlarda o'lim (yosh 
terroristning o'lishi) va boshqalarga azob berish kuchli psixolagik stimul bo'lib 
xizm at qilishi m um kin.
4.Insonlar ustidan xukum ronlik qilish motivi.
Zo'rlik qilish orqali terrorist 
o'zini 
va 
shaxsiyatini 
tasdiqlaydi. Odamlami qo'rqitish orkali terrorist o'z 
xukum ronligini mustahkamlaydi. Fransuz tadqiqotchisi R.Sole shunday deb 
yozadi: Zo’rlik-ayrim
terroristlar 
uchun bosim 
o'tkazish, 
bo’zg'unchilik - 
revolyutsion akt, o'z-o'zini tasdiklash, o'zini ko'rsatish turi hisoblanadi.
5. 
Terrorga qiziqish motivi.
faoliyat turi sifatida terrorga qiziqish, 
terroristlam i - terror bilan bog'liq tavakkalchilik, rejalarni 
tuzish, terroristik 
aktlam i amalga oshirish spesifikasi qiziqtiradi.
6. T e r r o r istik g u r u x g a e m o tsio n al b og 'liq lik motivi.
b unday m o tivla r qa tor iga
quyidagilami kiritishim iz mumkin: vafot etgan yaqinlari, do'stlari uchun kasos, 
o'ch 
olish, yaqinlari, qarindosh urug'lari terror bilan shug'ullanishgan bo'lsa, 
an'anaviy tarzda ushbu faoliyatni davom ettirish, 
D.Poust
fikriga ko'ra shaxs 
sifatida to'la shakllanmagan, "xurmatga" muxtojlik sezayotgan individlar uchun 
terroristik guruxga qo'shilish fundamental ahamiyatga ega.
7. 
O 'z-o'zini realizasiyalash motivi.
Bu paradoksal motiv bir tomondan 
o'zini 
realizasiyalash bo'lib (bu 
ruxan 
baquvvat 
insonlarga xos), boshqa 
tom ondan 
qaraganda, 
bunday 
o'zini 
- 
realizatsiyalash 
- 
imkoniyatlari 
cheklanganligini tan olish, olamga ta'sir etishning zo'rlikdan boshqa yo'lini 
ko'rmaslikdir.
Psixologiya fanlari nomzodi 
V.A.Sosnin
individlami terrorizm yo'liga kirib 
qolishiga sabab bo'luvchi bir qator shaxsiy sifatlami sanab ko'rsatadi:
• 
O'z-o'ziga past baho;
• 
G uruxda bo'lishga ehtiyoj;
• 
G uruxga qarashli bo'lishni istash;
• 
Ijtimoiy adolatsizliklardan jabrlanish;
•
Omadsizliklar;
• 
Ijtimoiy jihatdan izolyasiyalanganlik;
• 
Hayotiy m aqsadlam ing yo'qligi.
28

---

Shu bilan birga 
yuqorida 
keltirilgan xarakteristikani har bir terrorist 
shaxsida nomoyon bo'luvchi psixologik o'ziga xosliklar deb aytolmaymiz.
O 'zbekiston 
Respublikasining Terrorizmga qarshi kurash to'g'risidagi 
qonunida terror oqibatida 
jabrlanganlarga reabilitasion yordam ko'rsatish 
masalasiga alohida e'tibor qaratilgan.
IV bobi. "Terrorchilik harakati oqibatida yetkazilgan zaram i qoplash va 
jabrlangan shaxslaming ijtimoiy reablitasiyasi" deb nomlanadi.
24-modda. Terrorchilik harakati oqibatida jabrlangan shaxslaming ijtimoiy 
reabilitasiyasi
Terrorchilik harakati oqibatida jabrlangan shaxslaming ijtimoiy reabilitasiyasi 
ulam i normal hayotiy faoliyatga qaytarish maqsadida o'tkaziladi hamda mazkur 
shaxslarga huquqiy yordam berishdan, 
ulaming ruhiy, tibbiy, kasbiy 
reabilitasiyasidan, ulam i ishga joylashtirishdan, zarur hollarda ularga obod turar 
joy va qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa yordam berishdan iborat bo'ladi.
Terrorchilik 
harakati 
oqibatida 
jabrlangan 
shaxslaming 
ijtimoiy 
reabilitasiyasini amalga 
oshirish tartibi O'zbekiston Respublikasi Vazirlar 
M ahkamasi tom onidan belgilanadi.