Ijtimoiy reablitatsiya

M avzu8
: Im ko n iya ti che k la ng a n bo la la r bila n p s ix o lo g ik
rea bilita siya ish lar i
Reja:
1.I m k o n iya ti c he k la ng a n bo la la rning p s ix o lo g ik ex t iyo j la ri.
2 .I jtim o iy mo s la sh uv da ps ix o lo g ik t usiq la r n i b a r t a r a f etish bo 'yic ha
p s ix o lo g ik tr e n in g xususiya tla ri.
3 .I m k o n iya t i 
che k la ng a n 
bo la la rn i 
ja m iya tg a
m u va ffa q iya tli
in te g r a siya si ma qsa d ida faol ha yo tiy p o zisiya sin i s h a k lla n tir ish
1.1. 
I m ko n iya t i c he k la ng a n bo la la rn ing ps ix o lo g ik e ht iy o jlar i
BM T m a'lum otlariga ko'ra taxminan 450 mln insonda psixik va jism oniy 
rivojlanishda buzilishlar mavjudligi aniqlangan. Bu yer yuzidagi aholining 1/10 
qismini tashkil qiladi (ulardan 200 mln.ga yaqinini bolalar tashkil qiladi).
Bugungi kunda bolalarning 4,5 % imkoniyati cheklangan bolalar qatoriga 
kiradi, ular o'ziga xos ta'limiy ehtiyojlariga javob beruvchi maxsus (korreksion) 
ta'lim ga muxtoj. Bunday bolalar qatoriga: eshitish sezgisida buzilishlari mavjud 
bolalar (kar, zaif eshituvchi, orttirilgan kar bolalar); nutqida og'ir buzilishlar 
m avjud bolalar (logopatlar); intellektual rivojlanishida og'ir buzilishlar mavjud 
bolalar (aqli zaif bolalar); psixik rivojlanishida kompleksli buzilishlar kuzatiluvchi 
bolalar (ko'r ham da kar-soqov bolalar, ko'r hamda aqli zaif bolalar va b.); tayanch 
apparat tizim ida kasalliklari mavjud bolalar; psixopat xulqli bolalar kiradi. Bundan 
tashqari 
shunday bolalar qatlami borki, 
ular umumta'lim maktablariga, 
m aktabgacha ta'lim muassasaslariga boradilar ammo, salbiy ijtimoiy omillar va 
ayniqsa shaxslararo munosabatlar ta'sirida 
diskom fort holatini boshdan 
kechiradilar, ushbu holat ulaming ulg'ayishi bilan oshib boradi va keyinchalik 
psixojarohatlovchi 
ta'sirga ega bo'ladi. 
Shunga muvofiq, bunday bolalarga 
jam iyatda m oslashishi uchun alohida yordam kerak bo'ladi. Bu kategoriyaga eng 
avvalo, pedagogik qarovsiz bolalar kiradi. Har bir m aktabda bunday bolalar 
um um iy o'quvchilar sonining 
10-15 %ni tashkil etadi. Ularning psixik 
rivojlanishdagi kechikish patalogiya ta'sirida kelib chiqmaydi, balki maktabgacha 
tarbiya yoshida, 
kichik maktab yoshida kattalar tomonidan 
e'tiboming 
yetishm asligidan vujudga keladi. Bunday bolalar patogen ta'sirlar natijasida psixik 
rivojlanishida orqada qolishga ega bo'lgan bolalar qatorida umumta'lim maktabida 
o'qish davrida past o'zlashtiruvchi hamda hulqida og'ishishlar mavjud bo'lgan 
o'quvchilar hisoblanadi.
Rivojlanishda muammolari bor bolalarga bilish sohasidagi funksional 
buzilishlar (diqqat, xotira) mavjud bo'lgan bolalar; torm ozlashgan va reaksiyasi 
sust bo'lgan bolalar; u yoki bu turg'un psixik funksiyalam ing buzilishiga olib 
kelm aydigan jism oniy defektlarga ega bolalar ham kiradi.
116

---

Xalqaro ijtimoiy zaiflik va cheklangan hayot faoliyati hamda buzilishlar 
nomenkulaturasiga muvofiq "hayot faoliyatining cheklanganligi tushunchasi ostida 
berilgan yosh davri uchun normal hisoblangan faoliyatni bajarish, yoki uni 
bajarish usullarini amalga oshirishdagi har qanday cheklanganlik tushuniladi". 
Hayot faoliyatining cheklanganlik darajasi aynan shu tashkilot tomonidan ishlab 
chiqilgan "og'irlik shkalasi" orqali miqdoriy ko'rsatkichlarda aniqlanadi.
Turg'un funksional buzilishlarga ega bolalaming aksariyati bu nogiron 
bolalardir.