Ijtimoiy reablitatsiya

4 . G u r u h iy in q ir o zli ps ix o terapiya.
5 . R e o r ie n t a s io n tre ning .
1. S u it s id a l x a ta r n in g o milla r i
1.1. S u itsid m uam m osi
O 'z jon iga qasd qilish (Suitsid) - bu ongli ravishda o'zini hayotdan ayirish. 
Suitsidal hulq 
—
Suitsidga qaraganda kengroq tushuncha bo'lib, u Suitsidal 
urinishlar va ko'rinishlarni, suiqasdni o'z ichiga qamrab oladi. Suiqasdga 
Suitsidentga bog'liq bo'lmagan sababga ko'ra o'lim bilan yakunlanm agan barcha 
Suitsidal aktlar kiradi (arqonning o'zilib ketishi, o'z vaqtida ko'rsatilgan 
reanimasion tadbirlar va b...). 
Suitsidal ko'rinishlarga esa-amalda bajarilmagan 
biroq o'zini hayotdan ayirish uchun yo'naltirilgan har qanday harakatlar, o'y- 
hayollar, ishoralar kiradi.
Suitsid fenom eni psixologik inqiroz bilan bog'liq. Ushbu inqiroz tushunchasi 
ostida shaxsni muhim hayotiy ehtiyojlarini qondirish yo'lida duch keladigan 
qarshiliklarga javoban yuzaga keluvchi emotsional holat tushuniladi. Ya'ni, bu 
to'siqlam i inson avvalgi hayot tajribasidan o'zi uchun ma'lum bo'lgan yechim usuli 
bilan bartaraf eta olmaydi.
Shunday qilib, psixologik inqirozni tashqi sharoitlar bosimi ostida yuzaga 
keluvchi ichki em otsional balansning buzilishi deb aytish mumkin.
A .G .A m b r um o v a
fikriga 
ko'ra, 
"Suitsid xavfi 
kelajakni 
konstruktiv 
rejalashtirish qobiliyatini birdan pasayib ketishi bilan aniqlanadi".
M a'naviy-psixologik og'riq og'ir inqirozli holatlarning umum iy omillaridan 
hisoblanadi. M a'naviy og'riqqa chidab bo'lmaslik uni qanday yo'l bilan bo'lmasin 
to'xtatishga intilishga olib keladi va Suitsid insonga muammolarini yechish va 
ulardan qutilishning yagona yo'li bo'lib ko'rinadi.
Suitsid (ang. "suicide"-o'z joniga qasd qilimoq) - inson kuchli ruhiy buzilish 
holatida yoki psixik kasallik ta'siri ostida o'z joniga qasd qilishni sodir etish akti; 
o'tkir psixik jarohat beruvchi vaziyatlarda o'z hayoti oliy qadr, qimmat sifatida 
ushbu inson uchun o'z mazmunini yo'qotadi.
Ichki Suitsidal ko'rinishlar o'z ichiga quyidagilami oladi:
• 
Suitsidal hayollar; o'lim haqidagi fantaziyalar;
68

---

• 
Suitsidal niyatlar: o'z joniga qasd qilish usullarini o'ylash, uning vosita va 
vaqtini tanlash;
• 
Suitsidal maqsad: niyatga irodaviy komponent qo'shiladi va inson o'zini 
harakatga yo'naltiradi.
Tashqi Suitsidal xulq-atvor shakllariga:
•
Suitsidal urinishlar - xulq-atvomi maqsadga yo'naltirish akti, o'lim bilan 
tugallanmagan urinish;
•
Tugallangan Suitsid: inson o'limiga olib keluvchi harakatlar.
Suitsidal xulq belgilari:
1) Emotsional buzilish belgilari:
- ishtahaning yo'qolishi yoki xaddan tashqari ochofatlik;
- uyqusizlik yoki xaddan tashqari uxlash;
- o'zining tashqi ko'rinishiga xaddan tashqari e'tiborsizlik;
- doim iy aybdorlik, g'amginlik, yolg'izlik, keraksizlik xissi;
- a w a lgi zavq bag'ishlagan ishini bajarish jarayonida zerikishni xis qilish;
- oila a'zolari va do'stlaridan qochish;
- bajarayotgan ish sifatining yomonlashuvi, diqqatning susayishi;
- o'lim haqidagi hayollarga berilish;
- kelajak rejalaming yo'qligi;
- arzimagan baxona bilan g'azablanish;
2) Tashqi ko'rinish va xulqdagi o'zgarishlar:
- m a'nosiz yuz ifodasi;
- sokin, monoton ovoz;
- nutq sekinlashuvi;
- javoblam ing qisqaligi;
- javoblarning yo'qligi;
- tezlashgan, ekspressiv nutq;
- umumharakatning kamayishi;
- faoliyatsizlik;
- harakatlaming oshib ketishi;
3) Psixologik kasalliklar:
- depressiya;
- ichki bezovtalik va sababsiz qo'rquvlar bilan xarakterlangan nevrozlar;
- maniakal - depressiv psixoz;
- shizofreniya;
4) 
O'z hayotini baholash:
- o'tmishni pessimistik baholash
- o'tmishning noxush voqealarini eslash
- kelajak rejalam i yo'qligi
69

---

5) 
Atrofdagilar bilan munosabat:
- atrofdagilar bilan muloqotdan qochish, odamovilik;
- atrofdagilar bilan munosabatga kirishishga harakat qilish, hamdardlik izlash, 
doktorga m urojat qilish;
- o'z dardiga egosentrik yo'nalganlik;
6) 
Vegativ buzilishlar:
- yig'loqilik;
- qorachiqlam ing kengayishi;
- og'izdagi quruqlik ("quruq til" simptomi);
- taxikardiya;
- arterial bosim ning oshishi;
- havo yetishm asligi;
- tom oqqa nimadir tiqilgandek xis qilish;
- bosh og'riqlari;
- uyqusizlik;
- uyquchilik;
- tanada og'riqni xis qilish;
- vaznni ortishi;
- vaznning kam ayishi;
- ishtaxaning bug'ilishi;
- m enstrual siklni buzilishi.