|
3. D ebrifing fazalari
30
Debrifmg uch qism va yettita fazadan iborat:
I qism -
ishtirokchilaming asosiy hissiyotlarini qayta ishlash va stress
intensivligini o'lchash;
II qism —
belgilarni (simptomlami) batafil muhokamalash, hamda, guruhda
himoyalanganlik va qo'llab quvvatlanayotganlik xislarini ta'minlash;
III qism
- resurslar mobilizasiyasi, axborotlar bilan ta'minlanish va kelajak
rejalami shakllantirish.
Quyida debrifingni yettita fazasi keltirilgan:
1)
kirish fazasi;
2)
dalillarni izohlash fazasi;
3) fik rla m i izohlash fazasi;
4)
kechinmalarni izohlash fazasi;
5)
belgilarni (simptom) izohlash fazasi;
6) yakunlash fazasi;
7)
readaptasiya fazasi.
Kirish fazasi
Kirish fazasi - juda muxim. Agar u yaxshi darajada, tashkiliy ishlari aniq
o'tkazilgan bo'lsa, unda guruh keyingi mashg'ulotlarni ham yaxshi o'zlashtirib
boradi. Qanchalik kirish qismi uzoq vaqt davom etgan bo'lsa, unga guruhning
keyingi mashg'ulotlarda kirishib ketishi darajasi ham shuncha yuqori bo'ladi. Eng
kami, tig'iz paytda kirishga 15 daqiqa kerak bo'ladi. Kirish qismi debrifmg
jamoasini o'zida jamlab, uchrashuv maqsadini taxminan quyidagi tartibda
oydinlashtiriladi. "Men - N .... Shunga o'xshash
vaziyatning muxokama
muolajalarini avvallari ham bir necha bor o'tkazganman va ular shunday vaziyatlar
ediki... Bu muxokamalami kishilarning ko'p qismi foydali deb topgan. Ular bizga
ro'y bergan xodisalar bilan bog'liq hislarimizni bayon etishga va anglab yetishga
yordam beradi. Shuning uchun bu yerda muxokam a qilingan barcha narsalarni biz
me'yoriy (norma) deb xisoblaymiz. Bu sizga hozirda g'alati va yengib bo'lmasdek
tuyulayotgan his va xolatingiz yechimini topishga yordam beradi. "
Etakchi - yig'ilganlarga
debrifingni
asosiy shartlarini tushuntiradi.
Ishtirokchilar faktlami va muammolarini tushuntirib, yetkazib bera olmasliklari
borasidagi xavotirlarini ko'rsatishlari mumkin.
Yetakchi debrifmg yangi
mashg'ulot ekanligini va ishtirokchilar bunday m ashg'ulotlarni ilgari boshlaridan
o'tkazmaganliklarini tushuntiradi. Shuning uchun ular buni qanchalik yaxshi
bajara olishlari muxokama paytida aniqlanadi. Bunday yo'n alish ma'lum intiqlik
tuzilishini yaratadi: har bir ishtirokchi o'z hislari va fikrlari to'g'risida so'zlab
berishi va bu mashg'ulotdan o'ziga foydali tomonini ajratib olishi lozim.
31
Shundan so'ng yetakchi debrifing uchun qoidalam i aniqlashtirib oladi.
Q oidalar o'zlarida ishtirokchilam i m avjud xavotim i minimallashtirishni qamragan
bo'ladi.
O datda ishtirokchilar istamasalar so'zlashmasliklari yoki biron bir xolatlarini
aytib bermasliklari mum kinligini eshitib ancha tinchlanadilar. Yagona talab shuki,
ular o'z ismlarini aytishlari va guvoh bo'lgan xodisalarga nisbatan o'z
m unosabatlarini aytib berishlari lozim. Biroq
etakchi ishtirokchilar bir -
birlarining so'zlarini b o’lmasliklarini va xoxlovchilar o'z fikrlarini aytib o'tishlari
mumkin ekanini aytib o'tadilar. Guruh a'zolari mashg'ulot maxfiylikni saqlashini
aniq bilishlari va bunga amin bo'lishlari lozim. Boshqaruvchi yoki mas'ul shaxs
aytib o'tilganlar xonadan tashqariga chiqmasligi to'g'risida kafolat berishi kerak.
Guruh a'zolari ham bu yerda bo'lib o'tgan voqea xodisalami, fikrlami boshqalarga,
aytmasliklari,
boshqa guruh a'zolari bilan "g'iybatlashmasliklari" to'g'risida
iltimos qiladilar.
Ishtirokchilarning ulam i xoxish istaklariga qarashi, savol-javoblari, yozib
olinmasligi borasidagi qo'rquvlarini bartaraf etish lozim. Ular yashirin yozib olish
moslamalari bor ekanidan tashvishlanmasliklari kerak. Lekin ularga debrifing
jam oalari uchun o'tkazilayotgan mashg'ulotni muallifsiz yozib olish foydali
ekanini aytib qo'yish ortiqchalik qilmaydi.
Guruh a'zolari shuni ham bilib qo'yishlari kerakki, debrifing ulami
baholamaydi, tanqid qilmaydi va ular ustidan xech qanday xukm chiqarmaydi.
Biroq debrifing m utaxassisi jarayonning muxokamasi borasida o'z fikrini ochiq
aytishi, uni tanqid qilishi mumkin, aks holda odamlarning o'zlari debrifingdan
so'ng shu bilan shug'ullana boshlaydilar.
Ishtirokchilar ulam i muhokama qilayotganlarida o'zlarini noqulay his
qilishlari mumkin ekanligi haqida ogohlantiriladilar, lekin bu normal xolat bo'lib,
bu odatda nozik masalalarga tegilganda amalga oshadi. Yetakchi shuni
tushuntirish kerakki bu oqibatda yuz berishi mumkin bo'lgan stress xolatiga qarshi
chiqishini bir usuli hisoblanadi. Guruh a'zolariga tanaffussiz ishlash tavsiya
qilinadi. Shuning uchun ularga debrifing boshlanishidan a w a l ovqatlanib olishlari
yoki xojatga chiqib kelishlari aytib o'tiladi. Ishtirokchilarga sekin asta tashqariga
chiqib, yana sekin qaytib kirishlari mumkinligi tushuntiriladi. Biroq, chiqib
ketishidan oldin ishtirokchilar boshlovchiga bu xaqda aytib berishi lozim, chunki
ishtirokchilarning axvoliga qarab boshlovchi unga bir ikki ishtirokchini qo'shib
beradi.
Guruh a'zolariga mavzudan tashqariga chiquvchi ma'lumotlami muxokama
qilishlari va xohlagan savol bilan m urojat qilishlari mumkinligi to'g'risida aytib
o'tiladi. Shuni ham inobatga olish lozimki, guruh a'zolarida guruhda ishlash,
m uxokama qilish va o'zlarini ko'rsatish qobiliyati sust bo'lishi mumkin.
32
Shu sababli debrifing jam oalarda shunday mas'uliyat yotadiki, ular bir-
birlarini qo'llashlari va maslahat berish imkoniyatiga ega bo'ladilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
