Ijtimoiy reablitatsiya

2. Psixologik debrifing haqida tushuncha
Debrifmg - guruhiy psixik jarohat bilan ishlash metodi (Badxen, 2001; Romek 
va b., 2004). Bu fojea yoki falokatli hodisani birgalikda boshdan kechirgan 
odamlar bilan tashkil etilgan va aniq tizimlashtirilgan guruhiy ish.
Debrifing tezkor psixologik yordam choralariga kiradi. U hodisa yuz 
bergandan keyin imkoni boricha tezroq o'tkaziladi, ba'zida bir necha soatdan keyin 
yoki fojea ertasiga. Debrifingni o'tkazish uchun optimal vaqt - hodisadan keyin 48 
soat ichida o'tkazilishidir.
Biroq, agar vaqt ko'p o'tkazib yuborilsa, xotiralar chalkashib va tumanlashib 
qolishi mumkin. Bunday vaziyatda, hissiyot va holatini qayta tiklash kerak 
bo'lganda voqea haqida video yozmalar va filmlardan foydalanish mumkin.
Debrifing muolajasi havfsiz va konfidensial sharoitda olib boriladi. U E.V. 
bilan bog'liq kechinmalar, reaksiya, hissiyotlar bilan bo'lishish imkonini beradi. 
O'xshash 
kechinmalam i 
boshqa 
odamlarda 
uchratgan 
ishtirokchilar 
yengillashadilar, ichki zo'riqishlari pasayadi. Guruhda qolgan ishtirokchilardan 
m adad olish imkoni tug'iladi.
Debrifing maqsadi - boshdan o'tkazilgan stressdan keyingi psixologik og'irlik 
(psixologicheskaya tyajest) oqibatlarini pasaytirish. Guruhiy muhokamalashning 
umumiy m aqsadi - psixologik qayg'uni (azoblanishni) minimallashtirish. Ushbu 
maqsadga erishishda quyidagi vazifalar yechiladi:
29

---

•
kechinma, reaksiya va hissiyotlami "qayta ishlash";
•
yu z bergan hodisa, unga reaksiya mazmunini va tizim ini tushunish 
yordam ida boshdan
• 
o'tkazilayotgan tajribani kognitiv tashqillashtirish;
• 
individual va guruhiy zo'riqishni pasaytirish;
• 
o'z reaksiyalari g'ayri tabiiy va normal emasligi hislarini pasaytirish. Bu 
vazifa 
hissiyotlam i guruhiy muhokamalash yordami bilan yechimini 
topadi;
• 
ichki va tashqi guruhiy resurslar mobilizasiyasi, guruhiy qo'llab 
quvvatlashni, tushunishni, hurmatni kuchaytirish;
• 
yaqin kelajakda paydo bo'lishi mumkin bo'lgan belgi va reaksiyalarni 
boshdan o'tqazishga tayyorlash;
• 
kerak bo'lganda keyingi yordamni aniqlash.
D ebrifing jarohatlar paydo bo'lishini oldini olmaydi, balki ulam ing 
rivojlanishi va zo'rayishiga to'sqinlik qiladi, o'z holati sabablarini tushunishga, 
paydo bo'lishi mum kin bo'lgan oqibatlami engillashtirish uchun qo'llash zarur 
bo'lgan harakatlarini anglashga yordam beradi. Shuning uchun debrifing - bir 
vaqtning o'zida ham krizisli intervensiya, ham profilaktika metodidir.
D ebrifingni istalgan joyda o'tqazish mumkin, asosiysi o'tqazilayotgan joy 
qulay, guruh tashqi ta'sirlar (masalan, telefon qo'ng'irog'i) dan izolyasiyalangan 
bo'lishi kerak. Ishtirokchilar stol atrofiga joylashadilar. Bu an'anaviy guruhiy 
terapiyadan yaxshi, agar stullar bo'sh muhit atrofida doira bo'lib joylashsalar 
ishtirokchilar uchun bu bo'shliq muhiti xavfdek idrok etilishi mumkin.
E ng optim al guruh ishtirokchilari 10 tadan 15 tagacha bo'lib, debrifingni 2 ta 
tayyorgarlik ko'rgan mutaxassislar olib boradilar. Sodir bo'lgan voqeaga aloqasi 
yo'q shaxslam ing bo'lishiga yo'l qo'yilmaydi.
Sessiya vaqti birinchi bo'lib aniqlab olinadi va tanaffo'zsiz 2 - 2,5 soatni 
tashqil qiladi.
Debrifingni "davolash" deb bo'lmaydi. Uning mazmuni stressdan keyingi og'ir 
psixologik oqibatlar ehtimolini minimallashdir. Debrifingni olib boruvchi guruhiy 
ish, havotir, jarohat va yo'qotish bilan bog'liq muammo bilan tanishgan bo'lishi 
kerak. U guruh a'zolarini intensiv emotsionallikni namoyon qilishlariga qaramay 
o'ziga ishongan va bosiq (spokoynim) bo'lishi zarur.
Eng m uxim i - guruhiy muhokamani tashqil etishdir.
U o'z ichiga gapirib olishni, tinglashni, qaror qabul qilishni, kun 
tartibiga amal qilishni, uchrashuvlami qoniqarli yakunlash va ijobiy natijalarga 
erishishni qamrab oladi.