Ijtimoiy norma

16-Kazus
Ijtimoiy normalar kishilar, ularning jamoalari o'rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi umumiy xulq-atvor qoidalari bo'lsa, huquq davlat tomonidan o'rnatiladigan yoki ma'qullanadigan, o'zida erkinlik, tеnglik va adolat tamoyillarini ifodalaydigan, ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga qaratilgan, bajarilishi umummajburiy bo'lgan yurish-turish qoidalari yig'indisi hisoblanadi. Shu bilan birga, huquq va boshqa ijtimoiy normalar bir-biridan turli jihatlariga ko'ra, xususan, shakl¬lanish usullari va manbalari bo'yicha, ta'minlash usullari va ifoda etish shakliga ko'ra, kishilar ongiga ta'sir etish xususiyati va usullariga ko'ra, javobgarlik mohiyati va tartibi bo'yicha hamda amal qilish sohalari bo'yicha farq qiladi.
Ayrim manbalarda ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishda huquqning ahamiyati yuqori ekanligi qayd etilsa, boshqalarida ijtimoiy normalar munosabatlarni tartibga solishda samarali vosita ekanligini bildiriladi.
Huquq va boshqa ijtimoiy normalarning bir-biridan farqli jihatlarini muhokama qilish orqali vaziyatga huquqiy baho bеring.
Javobi
Avvalo, bu kazusni yechishda normalar turlari bilan tanishib chiqishimiz kerak bo’ladi. Jamiyatda amal qildigan barcha normalarni ikki katta guruh, ya’ni ijtimoiy va texnik normalarga bo’lish mumkin. Mazkur bo’linish normalarning tartibga solish predmetiga ko’ra tasniflanadi. Agar norma kishilar xuqi, axloqi va ular o’rtasidagi munosabatlarni tartibga soladigan bo’lsa, ijtimoiy norma sifatida tavsiflanadi. Agar normashaxsning tabiat va texnika vositalaridan foydalanishi bilan bog’liq munosbatlarga doir bo’lsa, unga texnik normalar sifatida qarash lozim. Shu jihatdan olganda, texnik normalar “inson va mashina”, “inson va mehnat quroli”, “inson va ishlab chiqarish” tipidagi, ya’ni inson bilan uni o’rab turuvchi jonsiz predmetlarga oid munosabatlarni tartibga solidi deyish mumkin.
Ijtimoiy norma – bu kishilar hamda ularning jamoalari o’rtasidagi muayyan munosabatlarni tartibga soluvchi xulq-atvor qoidasidir.