«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

 
―
Birja va yarmarka faoliyatini boshqarish
‖ 
fanining asosiy maqsadi- 
talabalarga bozor iqtisodiyotiga o‘tish davrida muomala sohasining asosiy elementi 
bo‘lgan birja va yarmarka faoliyatini chuqur o‘rganish, uni tashkil etish, qo‗llash 
masalalari bo‘yicha nazariy-amaliy bilimlarni shakllantirish va rivojlanishi 
qonuniyatlarini o‘rgatishdan iborat. 
Faning vazifasi- birja va yarmarkalarning tarixi, faolitlarini tashkil etish 
tamoyillari, taraqqiyoti istiqbollari masalalarini bo‘lajak mutaxassislarning bakalavr 
bosqichda o‘rgatishdan iborat. 
 
 
 
 
 
 

---

6 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
I.O’QUV
MATERIALLARI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

7 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. MA’RUZA BO’YICHA 
O’QUV MATERIALLARI 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

8 
 
 
 
 
1-mavzu. "Birja va yarmarka faoliyatini boshqarish" fanining predmeti va 
vazifalari 
Reja: 
1.1.
Fanning predmeti, maqsadi va vaziflari. 
1.2.
Birjalar va yarmarkalar rivojlanishi tarixi. 
1.3.
Tovar birjasi-zamonaviy bozor faoliyati omili. 
1.4. Tovar birjasining huquqiy asoslari. 
1.
 
1. Fanning predmeti, maqsadi va vaziflari. 
Bozor iqtisodiyoti jadal sur‘atlar bilan rivojlanib borayotgan bir 
sharoitda birja va yarmarkalarning rivojlanish holati va tendensiyalarini, 
birja faoliyatidagi operatsiyalarni amalga oshirish va uning o‘ziga xos 
xususiyatlarini, yarmarka va birja tovarlarining maxsus qirralarini, birja va 
yarmakalarni boshqarishning huquqiy asoslarini, brokerlik faoliyati 
xususiyatlarini bilish kabilarni qamrab olishni o‘rgatish - ―Birja va 
yarmarka faoliyatini boshqarish‖ fanining 
maqsadi
hisoblanadi. 
Fanning 
predmeti
bo‘lib, 
iqtisodiy, 
moliyaviy 
boshqarish 
munosabatlarin, birja va yarmarka tovarlarini sotib olish va sotishga 
tayyorlash jarayonlarini, birja va yarmarka vositachilari yordmida vujudga 
keladigan iqtisodiy va boshqaruv munosabatlarini o‘rganish hisoblanadi. 
―Birja va yarmarka faoliyatini boshqarish‖ fanining 
vazifalariga
quyidagilar kiradi: 

Birjalar va yarmarkalar faoliyatini, bozorlar va ularning asosiy 
turlari bilan tanishtirish; 

Birja va yarmarka savdolarining rivojlanish tarixini, O‘zbekiston va 
xorij mamlakatlardagi uning asosiy tendensiyalari tadqiqotlari bilan 

---

9 
tanishtirish; 

Birja faoliyatini muvofiqlashtirish mexanizmini o‘rganish; 

Birja tovarlari savdosi tahlili va ularning i qtisodiy rolini aniqlash; 

Birjada sotuvchi va xaridor o‘rtasidagi byurtmalar shakllanishi 
texnologiyasi zanjirini o‘zlashtirish; 

Birja vositachilarini vazifa va funksiyalari bilan tanishtirish.
―Birja va yarmarka faoliyatini boshqarish‖ kursining maqsad va 
vazifalaridan kelib chiqqan holda ushbu kursni o‘zlashtirish darajasiga 
qo‘yiladigan talablar quyidagilardan iborat: 

Tashkillashtirilgan bozorning bir shakli sifatida birja xususiyatlarini;

Birjalarning turlari va ularning asosiy belgilari tasnifini;

Birja faoliyatida tuziladigan bitimlar mohiyati, real tovar bitimi va 
real tovarsiz bitimlar farqini; 

Qimmatli qog‘ozlar bozorida broker firmalarini tijorat faoliyati 
mexanizmini tashkillashtirish; 

Tovar birjalarining tashkiliy va boshqaruv strukturalarini;

Birja tovarlari va ularning asosiy tasnifiga qo‘yiladigan talablar;

Birja savdolaridagi qimmatli qog‘ozlarning tashkiliy mexanizmini;

Valyuta bozorlaridagi operatsiyalar turlarini bilishlari talab qilinadi.
Bozorda tovar birjalari faoliyatini o‘zlashtirishda talaba: 

Birja savdolari rivojlnishi tarixi va ularning tendensiyalari;

O‘zbekistonda 
va 
chet 
mamlakatlarda 
birja 
faoliyatini 
muvofiqlashtirish mexanizmi; 

Tovar birjalarida moddiy-texnik ta‘minot haqida tasavvurga ega 
bo‘lishi talab etiladi. 
Kursni o‘rganish jarayonida talaba : 

Birjalardagi oldi-sotdi shartnomalarini tuzish bilimiga;

Narxlarni va valyuta kurslarini xeydjerlash operatsiyalarini amalga 
oshirish, sug‘urta imkoniyatlaridan samarali foydalanish bilimiga;

Valyuta birjalari bozorida mavjud bo‘lgan vaziyatlarni baholash va 

---

10 
nazariy jihatdan tahlil qilish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Shu bilan birga 
talaba: 

Birja bitimlari tizimida bog‘liq bo‘lgan risklarni oldini olish; 

Birja bitimlari natijalari va ularning samaradorligini aniqlash, tahlil 
qilish qobiliyatiga ega bo‘lishi ko‘zda tutiladi.