«Ijtimoiy menejment» fanining sillabusi

1.4. Tovar birjasining huquqiy asoslari 
O‘zbekistan Respublikasining mutaqillikka erishishi keng ko‘lamli iqtisodiy 
islohotlar bilan kechmokda, ma‘muriy buyruqbozlik tizimi o‘rniga qisqa vaqt 
ichida bozor iqtisodi qonunlariga asoslangan iqtisodiy tizim yaratila boshlandi. Sobiq 
ittifoq respublikalar ichida birinchilardan bo‘lib O‘zbekistonda ―Birja va birja 
faoliyati to‘g‘risida‖ qonun qabul qilindi. 1991 yilning mart oyida respublikamizda 
birinchi, ochiq turdagi aksionerlik jamiyati shaklidagi «Toshkent» universal tovar-xom 

---

27 
ashyo birjasi tashkil etilib, 48 ta ta‘sischi va 125 ta aksioner manfaatlarini birlashtirdi. 
Tashkil etilgan yilning o‘zidayoq birja tovar aylanmasi 3 mlrd. rublni tashkil etdi. 
1992 yilning yanvar oyidan boshlab, birjada qimmatli qog‘ozlar bilan oldi-sotdi 
operatsiyalari amalga oshirila boshlandi. «Toshkent» birjasi birja faoliyatining muhim 
omili bo‘lgan birja infratarkibini yaratish bilan ham shug‘ullana boshladi.
Respublikamiz mustaqilliginingn dastlabki yillari tovar birjalari va 
yarmarkalar taraqqiyoti yunalishlarini har taraflama o‘rganish zaruriyati kun 
tartibida ko‘ndalang bo‘lib turgan edi. Ular taraqqiyoti
tarixi, yarmarka va birjalar 
tarkibiy qismlari tajribalarini avvaldan urganib, umumlashtirib, taraqqiyoti 
tamoyillarini aniqlash va zamonoviy tovar bozoridagi rolini belgilab berish vazifasi 
juda muhimdir. 
Shuning 
uchun 
ham, 
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom 
Karimovning O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va 
Senatining qo‘shma majlisidagi ―Mamalakatimizda demokratik islohotlarni 
yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish kontseptsiyasi‖ 
ma‘ruzasining 
 
VI – bobida demokratik bozor islohotlarini va iqtisodiyotni 
liberallashtirishni yanada chuqurlashtirish choralari doirasida kichik biznes va 
xususiy tadbirokrlikni rivojlantirish bo‘yicha amaldagi qonunlar va me‘yoriy 
hujjatlarni takomillashtrish zaruriyatiti ta‘kidlangan.
Barchamizga ayonki, mamlakatimiz mustaqil
taraqqiyotining daslabki 
bosqichida, ya‘ni 1991 yildan 2000 yilgacha bo‘lgan davrda ulkan o‘zgarishlarni 
amalga oshirishda asosiy e‘tiborimiz markazlashtirilgan ma‘muriy-buyruqbozlik 
tizimiga barham berish va bozor iqtisodiyotining asoslarini, avvalambor, 
qonunchilik bazasini shakllantirish uchun sharoit yaratishga qaratildi.
Shu borada qabul qilingan o‘ta muhim qonun va normativ hujjatlar qatorida 
Fuqarolik, Yer, Soliq va Bojxona kodekslari, ―Davlat tasarrufidan chiqarish va 
xususiylashtirish to‘g‘risida‖, ―Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida‖, ―Chet el 
invesitsiyalari to‘g‘risida‖, ―Chet ellik invesorlar huquqlarining kafolatlari va ularni 
himoya qilish choralari to‘g‘risida‖gi qonunlarni qayd etish mumkin.
Islohotlarimizning keyingi bosqichida ―Tadbirkorlik faoliyati erkinligining 
kafolatlari to‘g‘risida‖, ―Xususiy korxona to‘g‘risida‖, ―Valyutani tartibga solish 

---

28 
to‘g‘risida‖, ―Tashqi iqtisodiy faoliyat to‘g‘risida‖, ―Fermer xo‘jaligi to‘g‘risida‖gi 
qonunlar, yangi tahrirdagi Soliq kodeksi va iqtisodiyotni isloh qilish bo‘yicha 
umumiy hisobda 400 dan ziyod qonun hujjatlari ishlab chiqilib, qabul qilindi va 
joriy etildi. Ularning barchasi iqtisodiyotimizni yanada liberallashtirish va 
modernizatsiya qilishda nafaqat musahkam huquqiy asos, balki amalga 
oshirilayotgan bozor islohotlarining ortga qaytmasligining kafolati bo‘lib xizmat 
qilmoqda.