|
O‘quv ustaxonasiga jihozlarni joylashtirishda quyidagilar nazarda tutiladi:
O‘qituvchi o‘z ish o‘rnida turib, taxsil oluvchilar guruhiga jamoaviy yo‘l-yo‘riq berish imkoniyatini;
Taxsil oluvchilarning maqbul ishlari uchun eng qulay va xavfsiz sharoitni;
Ishlash, ta’mirlash vaqtida shuningdek materiallar tashishda har tomondan kelishning qulayligini faqat ishchi turadigan dastgoh orasidan o‘tish joylarining kengligi 0,5-0,8m, dastgohlar qatori orasidagitish yo‘lining kengligi eng kamida 1,2m aravacha, elektrtokar va boshqa transport vositalari o‘tadigan joyning kengligi 2m dan qilib belgilanadi. O‘quv ustaxonasidagi barcha turdagi jihozlarning xavfli joylar to‘r, kojuxlar bilan to‘sib qo‘yiladi.
Ish o‘rni deganda o‘quv ustaxonasi yoki sexning alohida ishchi ixtiyorida bo‘lgan va u ishlab chiqarish topshirig‘ini bajarishida kerak bo‘ladigan jihoz, moslama, asbob va materiallarning maqsadga muvofiq holda joylashtirilgan ma’lum qismi nazarda tutiladi.
Odatda ish o‘rni quyidagilarni o‘ziga qamrab oladi:
ishchi foydalanadigan mehnat vositalari o‘rnatilgan, normal ishlash uchun zarur bo‘lgan maydon;
ish bajariladigan jihozlar, mexanizm vamaterial, yarim tayyor mahsulot, tayyor mahsulotlar, chiqindilarni joylashtirish, saqlash uchun maxsus qurilmalar;
asbob-uskunalar, moslamalar va texnikaga oid hujjatlarni joylashtirish va saqlash uchun maxsus qurilmalar;
har bir ish o‘rniga mo‘ljallangan ko‘tarma-transport vositalari;
normal va xavfsiz mehnat sharoitlarini ta’minlovchi qurilmalar.
Shunday qilib ish o‘rni amaliy mashg‘ulotlar dasturini to‘liq va sifatli bajarishiga sharoit yaratadigan qilib tashkil etilishi zarur. Mehnatni ilmiy tashkil etish asosida ish o‘rnini tashkil etish eng avvalo oqilona mehnat jarayonini, tahsil oluvchilar toliqishini kamaytirishni nazarda tutadi.
Tahsil oluvchilar ish o‘rnida qoidaga rioya qilishlari uchun quyidagi talablarga amal qilinadi:
ishga kerakli bo‘lgan barcha predmetlar zarur bo‘lgan paytda darxol topish uchun qo‘l ostida bo‘lish kerak;
ish jarayonida tez-tez ishlatiladigan asbob-uskunalar, materiallarni ishchiga yaqinroqqa, kamroq ishlatiladiganlari esa uzoqroqqa joylashtiriladi;
foydalaniladigan barcha jihoz va materiallar taxminan bel balandligida joylashtiriladi;
asbob va moslamalarni qaysi qo‘l bilan olish qulay bo‘lsa, o‘sha tomonga joylashtiriladi;
bir predmetni ikkinchisi yoki ishlov berilayotgan mahsulotning ustiga qo‘yish mumkin emas;
hujjatlar foydalanish uchun qulay, shu bilan birga iflos bo‘lmaydigan joyda saqlanadi;
yarim mahsulot, materiallar, tayyor mahsulotlar o‘tish yo‘llarini to‘smaydigan hamda halaqit bermaydigan holatda saqlanishi zarur, yengil narsalarni og‘irlaridan yuqoriroqqa qo‘yiladi.
O‘qituvchining ish o‘rni mashg‘ulotlarini samarali o‘tkazish va ish vaqtining bekor ketishini kamaytirishni ta’minlashga yordam berishi kerak. U iloji boricha o’quvchilarni to‘liq ko‘ra oladigan, 25-30smbalandlikda joylashtiriladi.
Fiziologik, psixologik nuqtai nazardan olib qaraganda, kasbiy ta’lim-tarbiya jarayoni tahsil oluvchilarning o‘sib-rivojlanayotgan organizmi uchun sezilarli yuklanish beradi. Shuning uchun ham o‘quv rejimini yuqori ish qobiliyatini ta’minlaydigan, tahsil oluvchi sog‘ligiga zarar yetkazmaydigan qilib tashkil etiladi. Tahsil oluvchilarning ish rejimini belgilashda ish qobiliyatini quyidagi bosqichlari inobatga olinadi:
I-bosqichda tahsil oluvchi vazifani olib, ishga kirishadi, asta-sekinlik bilan mehnat unumdorligi oshib boradi;
II-bosqichda yuqori unumdorlikka erishiladi;
III-bosqichda ish unumdorligi pasayib, charchash holati vujudga keladi.
Zamonaviy ta’lim to‘g‘risida so‘z yuritganda, muayyan mutaxassisni tayyorlashda ta’lim va tarbiya berishni asosiy qonuniyatlari amalga oshirilishi shart. Bunday qonuniyatlardan biri “Pedagog-o‘qituvchi” munosabatini erkinlashtirish hisoblanadi.
Ishlab chiqarish ta’limi ustasi kasbi – pedagogik faoliyatining xususiyati shundaki, u xuddi ikki taraflama mehnat predmetiga egadir. Bir tomondan uning
asosiy vazifasini insonlar bilan o‘zaro munosabat tashkil qilsa, ikkinchi tomondan ma’lum bir kasb sohada maxsus bilim, ko‘nikma va mahoratga ega bo‘lishni talab qiladi. Ishlab chiqarish ta’limi ustasi uchun bu ma’lum bir kasb faoliyat bo‘yicha bilim va mahoratidir.
Bundan tashqari ishlab chiqarish ta’lim ustasi o’quvchilarning mehnat faoliyatini rivojlantirish bilan bir qatorda ularning yosh xususiyatlarini e’tiborga olishi kerak. Bu kasb tarbiyashunoslik va maxsus soha bo‘yicha tayyorgarlikni talab etadi. Demak, ishlab chiqarish ta’limi ustasi xushmuomala bo‘lishi, shuningdek ma’lum shaxsiy ijtimoiy-psixologik xususiyatlarga ega bo‘lishi kerak. Ishlab chiqarish ta’limi ustasi kasbining o‘ziga xosligi uning ijtimoiy, jamoaviy va ijodiy tavsifidan iboratdir.
O’quv muassasalaridaishlab chiqarish ta’limi ustalari ishining tahlili shuni ko‘rsatdiki, bugun u Davlat ta’lim standartida belgilangan tayyorgarlik bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalar bilan bir qatorda tarbiyaviy, tashkiliy, boshqaruvchanlik, o‘quv uslubiy ishlarni bajarish kabi mahoratga ham ega bo‘lishi kerak.
Bu yerda bo‘lajak ishlab chiqarish ta’limi ustasining tarbiyaviy ish bo‘yicha ko‘nikma va mahorati, ta’lim faoliyati jarayonida shakllanishi kerak. Aynan usta o’quvchilarda kasb madaniyati bo‘yicha dunyoqarash, odob-axloqning shakllanishi bo‘yicha bosh vazifani hal qiladi. Bu funksiyalarni bajarish uchun ustaning o‘zi mos ravishda tayyorgarlikka ega bo‘lishi kerak.
Ta’kidlab o‘tganimizdek, ishlab chiqarish ta’limi ustasining kasb faoliyati avvalambor o’quvchilar bilan bog‘liqdir. Bu o‘zaro harakat, ya’ni “Pedagog-o‘qituvchi” tarbiyaviy munosabatlari doirasida amalga oshiriladi. Shuning uchun ham ishlab chiqarish ta’limi ustasi va o’quvchilar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatiga ikki taraflama yondashish kerak. Birinchidan, kasb ta’limi mazmuni bo‘yicha usta u yoki bu maxsus sohada ma’lum bilim, ko‘nikma va mahoratlarning tashuvchisi hisoblanadi, biroq shu vaqtning o‘zida o’quvchilar bilan o‘zaro harakatda bo‘lib, u burch, vijdon, adolat tashuvchi shaxs sifatida xizmat qiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
