Ижтимоий психологияда эр-хотин конфликтлари муаммолари

2)Ижтимоийсабаблар

1.1.Темперамент ва характернинг бир-бирига тўғри келмаслиги		2.1.Эр ва хотиннинг ижти- моий келиб чиқишидаги фарқлар
1.2.Интеллект ва дунёқарашнинг турлилиги		2.2.Ота-она, қайнона-келин ва қўни-қўшнилар роли
1.3.Конфликт менежменти билим- ларининг сустлиги		2.3.Эр-хотин ёшидаги фарқ- нинг юқорилиги
1.4.Рашк ҳиссиёти		2.4.Фарзандсизлик
1.5.Хиёнат омили		2.5.Кўп хотинлилик ва оила- даги маиший муаммолар
1.6.Эрта турмуш		2.6.Миграция
1.7.Виртуал тобелик		2.7.Дин омили
1.8.Жинсий ожизлик		2.8.Фарзанд тарбиясидаги ўзаро келишмовчилик
3) Иқтисодий омиллар		4) Криминал омиллар
3.1.Ижтимоий табақаланиш кеси- мидаги молиявий номутоносиблик		4.1.Жиноят оламига кириш
3.2. Ишсизлик		4.2.Зўрлик, уриш, дўппос- лаш, ҳақорат қилиш
3.3.Оилавий бюджетнинг тартибга солинмаганлиги		4.3.Сохта никоҳ
3.4.Моддий етишмовчиликлар		4.4.Алкоголизм
3.5.Оилавий холдинг кўникмала- рининг ривожланмаганлиги		4.5.Наркомания
Бошқа вариант:		Бошқа вариант:
Бошқа вариант:		Бошқа вариант:

Психолог учун оилавий можаролар қачон бошланганли- гини билиш ҳам муҳим аҳамият касб этади

Муаммо қанчон бошланган?

Ушбу муаммо юзасидан кимга мурожаат қилинганли- ги ва қандай ёрдам олинганлигини аниқлаб олиш омили ҳам муҳим аҳамиятга эга. Улар орасида маҳалла фуқаро- лар йиғини, “Оила” маркази, хотин-қизлар қўмитаси, ху- сусий психологик марказ ва бошқа ташкилотлар бўлиши мумкин.

5. Олдин муаммоси юзасидан кимга мурожаат қил- ган ва қанчалик унинг мурожаати қаноатлантирилган?

№ т/р	Кимга мурожаат қилганлиги	Тўлиқ қаноат- ланти- рилган	Қисман қаноат- лантирил- ган	Қанотан- ланти- ришнинг имкони бўлмаган
1	Маҳалла фуқаролар йиғини
2	“Оила” маркази
3	Хотин-қизлар қўмитаси
4	Хусусий психологик марказ

Психологни ҳар бир оила аъзоси билан алоҳида ишлаш жараёнини ташкил этишида оиладаги психологик инқироз қайси босқичда: бошланиш, авж олиш ёки оқибатли якун- ланиш босқичида эканлигини аниқлаш муҳим ҳисобланади.

6. Оиладаги психологик инқироз қайси босқичда?

1	Бошланиш босқичи
2	Авж олиш босқичи
3	Оқибатли якунланиш босқичи

Психологиядан маълумки, инсон ўзига, қилаётган иши- га ишончи комил бўлсагина, ушбу ишни уддасидан чиқи- ши осон бўлади Шунинг учун психологик ёрдам кўрсати- лаётган мижозда оилани сақлаб қолиш ишончи қай дара- жада эканлигини аниқлаб олиш ҳам муҳим ҳисобланади.
Бу маълумот мижоз билан индивидуал ишлаш жараёнида психологга асқотиши муқаррар.

7. Психологик ёрдам кўрсатилаётган мижозда оила- ни сақлаб қолиш ишончи қай даражада?

1	Тўлиқ ишонади
2	Қисман ишонади
3	Жавоб беришга қийналади
4	Қисман ишонмайди
5	Тўлиқ ишонмайди

Мижоз эҳтиёжларини аниқлаш ва шу асосда оилани сақлаб қолиш, бундан кейинги турмуш тарзини яхшилаш учун келажакда унга асқотиши мумкин бўлган кўникма- ларни шакллантириш мақсадида мижоз қайси йўналишда- ги психологик тренинг курсларидан ўтишни хоҳлашини аниқлаб олиш муҳим аҳамият касб этади. Бунда мижозга қуйидаги тренинг курсларини таклиф этиш мумкин: “Бўлғу- си келин-куёвлар” инновацион мактаби лойиҳаси; “Янги оилада ижтимоий мослашув, оиладаги ижтимоий ролларни психологик қабул қилиш ва бажариш кўникмалари”; “Фар- занд туғилиши муносабати билан оилавий менежментни қайта ташкил этиш”; “Оилада стресс-менежмент”; “Оилада аёллар менежменти”; “Фарзанд тарбиялаш, ўсмир фарзанд- ларни тарбиялаш ишлаш психологияси”; “Оилавий тадбир- корлик ва бизнес” курси; “Оилада эрлик менежменти”.

9. Бундан кейинги турмуш тарзини яхшилаш учун қайси йўналишдаги психологик тренинг курсларидан ўтишни хоҳлайди?

1	“Бўлғуси келин-куёвлар” инновацион мактаби лойиҳаси
2	Янги оилада ижтимоий мослашув, оиладаги ижтимоий ролларни психологик қабул қилиш ва бажариш кўникмалари
3	Фарзанд туғилиши муносабати билан оилавий менежментни қайта ташкил этиш
4	Оилада стресс-менежмент
5	Оилада аёллар менежменти
6	Фарзанд тарбиялаш, ўсмир фарзандларни тарбиялаш ишлаш психологияси
7	Оилавий тадбиркорлик ва бизнес курси
8	Оилада эрлик менежменти
9
10

Ушбу жадвалда мижоз тўғрисида диагностик кузатув натижалари, мижоз психологик портрети психолог томони- дан тузиб борилади. Яъни мижознинг умумий психологик ҳолати (стресс, депрессия, апатия, безовталаниш ва ҳок.); характерида қайси темперамент хислатлари устун келиши (холерик, сангвиник, флегматик, меланхолик ёки аралаш); психологик типи(К.Юнк, Кречмер бўйича); Эмоционал хулқи (эмоционал интеллекти); ижтимоий хулқи (шахслара- ро муносабатлар доирасида ўзини тутиши); мулоқот дара- жаси (коммуникатив қобилиятлари)

11. Мижоз тўғрисида диагностик кузатув натижалари

1	Умумий психологик ҳолати
2	Характерида қайси темперамент хислатлари устун келиши
3	Психологик типи
4	Эмоционал хулқи
5	Ижтимоий хулқи
6	Мулоқот даражаси

ХУЛОСА ВА ТАВСИЯЛАР

Оилавий муносабатларга халқимиз азалдан ҳурмат туйғуси билан ёндашиб келган. Ўзбекистонда оила мустаҳкамлигини таъ- минлаш масаласи давлат сиёсати даражасидаги усутувор вазифа- лардан бири сифатида 2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республи- касини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси¹⁴ доирасида эътибор қаратилиб, бу борада давлат, фуқаролик жами- яти институтлари ва хусусий сектор ҳамкорлигини йўлга қўйиш, оила ажралишлари билан боғлиқ салбий тенденциялар ва муам- молар сабабларини бартараф этиш, замонавий оилани мустаҳкам- лаш ва ривожлантириш, оила фаровонлиги даражасини ошириш, оиланинг тарбиявий-таълим салоҳиятини мустаҳкамлаш, жами- ятда анъанавий оилавий қадриятларни сақлаш, оилаларда маъ- навий-ахлоқий муҳитни яхшилаш, оилаларга таъсирчан методик, консультатив ва амалий ёрдам кўрсатишнинг самарали тизимини яратиш чора-тадбирлари белгилаб берилган. Бу чора-тадбирлар- дан кўзланган асосий мақсадлардан бири ҳам оилавий низолар- ни ўрганиш ва уларнинг оқибатларни бартараф этишга қаратил- ганлиги билан аҳамиятлидир. Шунингдек, амалга оширилаётган чора-тадбирлар она шахсининг фарзандлар камолотига таъсири, уларнинг турли оила турлари ва шаклларидан қатъий назар барқа- рор тарбия муҳитини таъминлашга хизмат қилувчи психологик омилларни аниқлаш ва уларни турмушида татбиқ қилиш вазифа- сини юкламоқда.
Ушбу битирув ишида оилавий низоларни олдини олиш ёки у пайдо
бўлган бўлса, бартараф этиш учун унинг келиб чиқиш сабабини, асосий айбдорларни, субъектив ёки объектив сабабларни аниқлаш мақсадига хизмат қилиши билан аҳамиятлигини кўрсатди. Бу бо- рада мутахассислар томонидан низоларни бартараф этишнинг кўплаб усуллари ва йўллари борасида ишлаб чиққан тавсиялари таҳлил этилди.
Жамиятимизда олиб борилаётган барча ўзгариш ва маъна- вий ислоҳотлар жамиятда комил-баркамол шахсни тарбиялашга
¹⁴ Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил
7 февралдаги ПФ-4947-сонли Фармони Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида // Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами, 2017 й., 6-сон.

қаратилган бўлиб, бу эса ўз навбатида яхши фуқаро, жамиятнинг баркамол аъзосини тарбиялаш ҳамдир. Шунинг учун оила муҳи- тида ота-она ва фарзанд орасидаги муносабатларни тўғри таш- кил этиш билан оилада юз бериши мумкин бўлган низоларнинг олдини олиш муҳим саналади. Бугунги кунда ёшларни оилавий ҳаётга тайёрлашда Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ва “Оила” илмий-амалий маркази ҳамкорлигида ФҲДЁ бўлимлари, Никоҳ уйлари қошида ташкил этилган “Оила дорилфунуни”, шу- нингдек, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими муассасалари ва олий ўқув юртлари талабаларига мўлжалланган “Ёш оила қурувчи- лар мактаби”нинг фаолияти муҳим ўрин тутмоқда. Жамиятимиз барқарорлигини таъминлашда ҳар бир оиланинг мустаҳкам барпо этилиши катта аҳамиятга эга. Бу борадаги тарғибот ишларини, ав- вало, янги оила қурувчилар ўртасида изчил олиб бориш кўзланган мақсадларга эришишда муҳим роль ўйнаши, шубҳасиз.
Әдебиятлар

1. 
   Davletshin M.G., Dustmuxamedova Sh., Mavlonov M., To'ychieva S. «Yosh davrlari va pedagogik psixologiya», o"quv metodik qo"llanma. -Toshkent, 200, 8,2 b/t, 127 b.
   
2. 
   Davletshin M.G., To"ychieva S.M. Umumiy psixologiya. - Toshkent, 2002, 9,3 b/t, 19 b.
   
3. 
   Davletshin M.G. Zamonaviy maktab o"qituvchisi psixologiyasi. - Toshkent, 1998.
   
4. 
   G'oziev E.G. Psixologiya. -Toshkent, 199, 12 b/t, 219 b.
   
5. 
   G'oziev E.G. Umumiy psixologiya I-kitob. -Toshkent, 2002, 15 b/t, 235 b.
   
6. 
   G'oziev E.G. Umumiy psixologiya II-kitob. -Toshkent, 2002, 15 b/t, 187 b.
   
7. 
   Sherbakov A.I. Yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiyadan praktikum. -Toshkent, 1991.
   
8. 
   Vozrastnaya i pedagogikheskaya psixologiya. TDPU. Tekst lektsiy (rus). -Toshkent, 2001.
   
9. 
   Yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiya. TDPU. Tekst lektsiy (uzb). -Toshkent, 2001.
   
10. 
    I.V.Dubrovina, E.E.Danilova, A.M. Prixojan. Psixologiya. - Moskva, 1999, p/l 2,36, 53-bet.
    
11. 
    R.S.Nemov. Psixologiya. Kniga 1, Gumanitarniy izdatelskiy tsentr VLADOS. -Moskva, 2000, 3 p/l, 651-bet.
    
12. 
    R.S.Nemov. Psixologiya. Kniga 2. -Moskva: VLADOS, 2000, 38 p/l, 586-bet.
    
13. 
    R.S.Nemov. Psixologiya. Kniga 3, -Moskva: VLADOS, 1999, 0 p/l, 613-bet.
    
14. 
    M.I.Lisina. Obshenie, lichnost" i psixika rebenka. -Moskva: Voronej, 1997, 20,8 p/l, 375-bet.
    
15. 
    L.I.Bojovich. Problemi formirovaniya lichnosti. -Moskva: Voronej, 1997, 19,8 p/l, 32 bet.
    
16. 
    www.flogiston.ru
    
17. 
    www.psixolog.ru
    
18. 
    www.ziyonet.uz