Iii бўлим. Автотранспорт воситаларини хавфсиз бошқариш ва ҳаракат хавфсизлиги асослари

27-§. Автотранспорт воситасини бошқарувида кузатишни 
ташкиллаштириш, қабул қилинаётган ахборотнинг хавфлилик 
даражасини баҳолаш 
Автомобиль йўлларида инсонлар томонидан бошқариладиган 
турли хилдаги механик бўлмаган транспорт воситалари, ҳаракат-
ланаётган (ёки ҳаракатда бўлмаган) пиёдалар мажмуидан иборат 
мураккаб динамик тизими мавжуддир. Бу тизим
йўл ҳаракати 
деб 
аталади. 
Йўл ҳаракати муаммолари ва махсус томонлари энг аввало
«А–Ҳ–Й–П» (Автомобиль–Ҳайдовчи–Йўл–Пиёда) тизими орқали 
белгиланади. Улар ўз навбатида атроф-муҳитда (М) фаолият 
кўрсатадилар. 
Тизимга қуйидаги ташкилий қисмлар киради: А 
– 
автомобиль, 
Ҳ 
– 
ҳайдовчи, Й 
– 
йўл, П 
–
пиёда. Бу ташкилий қисмлар муҳит 
(М)да фаолият кўрсатибгина қолмасдан, атроф-муҳит билан улар-
нинг ҳар бири чамбарчас боғлиқ бўлади. Муҳит деб атроф-муҳит-
нинг йўл ҳаракати хавфсизлигига мужассамлашган таъсири тушу-
нилади ва у қуйидаги факторлардан ташкил топади:
1) об-ҳаво (метеорологик кўриниш, ёғингарчилик, шамол тем-
пература); 
2) табиий ландшафт (текислик, қир адирлик, тоғлик, ер ости, ер 
усти сувлари ва ҳ.к);
3) механик (шовқин, чанг, тебраниш, газ чиқиндилари билан 
ифлосланганлик ва ҳ.к.).
Умумий томонларидан оптимал равишда келиб чиққан ҳолда, 
йўл ҳаракат хавфсизлигини таъминлашда биринчи навбатда «А-Ҳ-
Й-П-М» тизимидаги ҳар бир ташкил этувчиларнинг ва биргаликда 
фаолият қилувчиларнинг таснифларини оптималлаштириш орқали 
эришиш мумкин. 
Транспорт тизими деб ташиш жараёнида бир-бирига боғлиқ 
бўлган комплекс транспорт тизимига айтилади. Транспорт дегани
 
бу
 
юк ва йўловчиларни эҳтиёжига қараб ташиб беришдир. 
Бугунги кунда транспорт тизимида Автомобиль транспорти-
нинг роли жуда катта ҳисобланади. Транспорт тизими деганда биз 
фақат автомобиль транспортини тушунамиз. Аслида Транспорт 
тизимига қуйидаги транспорт турлари киради: 
1) темир йўл транспорти; 

---

395 
2) сув транспорт тизими; 
3) автомобиль транспорти тизими; 
4) ҳаво транспорти тизими; 
5) қувур транспорти тизими; 
6) саноат транспорти тизими.