Iii bab. Xirurgik nawqaslar kutim xirurgiyada medicinalıq etika hám deontologiya

3. 5. Xirurgik pocentler gigienası tiykarlarıNawqasdıń menshikleri gigienası.

Uluwma alg’anda, nawqasdıń menshikleri kompleksi ortasha mug’darda kamaytirilishi kerek. SHunday etip, ılajı bolsa, jańa paydalanılatug’ın elementlerden hám jańa isletiletug’ın zatlar: eski kitaplar ornına jańa gazeta hám jurnallar, qag’az salfetkalari shúberek sholalarining ornına.

Nawqasdıń menshikleri jabıq qapılı tumbalarda saqlanadı.

Nawqasdıń mudami isletiletug’ın menshikleri (kóz áynek, tırtıqlar, shashlar, tıs sabınlag’ıshı, tıs pastasi, sabın ıdısında sabın, gereńlerge esitiletug’ın esitiw úskenesi, qayshı hám basqa ) dezinfektsiyaga kilinadi. Zárúrshilik payda bolg’anda, nawqasg’a jeke medicinalıq buyımlar beriledi: shıg’ındılar ushın ıdıs, túkiriw ushın ıdıs hám xokazo. Bul ıdıslar isletilingeninen keyin darxol xanadan alıp taslanadı hám jaqsılap juwıladı. Nawqas emlewi tugatilgandan keyin, individual kútimlew quralları qabıl etilgen usıllardan birine kóre dezinfektsiyalanadi.

Xirurgiya bóliminde pocentler jundan tayarlang’an kiyim-keshek hám ayaq-kiyim kiyishi zinhar múmkin emes, sebebi bunday kiyimlerdi dezenfektsiya etiw hám olardı yuvib alıw qıyın. Nawqasdıń jeke zatların kúndelik gúzetiwi palata miyribekelari hám úlken miyribekesi tárepinen qadag’alawda boladı.

Oziq - tag’am hám kiyimlerin nawqaslarg’a tarqatıw gigienası. Bólim orta meditsina xızmetkerleri tárepinen xirurgik pocentler ushın emlewxana mekememesi tárepinen berilgen ovkatlar hám zatlar uzatıwdı qatań qadag’alaw etedi. Xar bir bólimde xar bir nawqasdıń dietali kestesi bolg’an pocentler dizimi keltirilgen. Pocentler dem alıp atırg’an orınlarda, qabıllaw hám qabıllaw punktlerinde kórsetpeler ko'rsatilib, nawqaslarg’a jiberiliwi múmkin bolg’an ónimlerdi kórsetiwshi kórsetpeler jaylastırıladı. Xar bir bólimde dezinfektsiya etińmasligi kerek bolg’an eski kitaplar hám sarplanbag’an zatlardı ótkeriw, ónimler ushın tiyisli saqlaw sharayatların qadag’an etiledi.

Jańa polietilen paketlerde alıng’an joqarı kaloriyali hám tez buz'ladıg’an ónimlerdi bir hám eki kúnlik múddet ishinde artıqsha salmaq arttırıwslik hám azıq-túlik menen zaxarlanishining aldın alıw maqsetinde qadag’an etiledi. Spirtli ishimlikler hám ashshı tag’amlardan zinhar istisno bolıwı kerek. Tag’amdı yopik tumbalarda saqlaw úzil-kesil túrde qadag’an etiledi. Miyribeke úzliksiz túrde emlewxanada tumbalarni hám muzlatgichlarni tekseriwi kerek.

Nawqasg’a keliw gigienası.

Xirurgiya bulimida infektsiyani tarkalishini aldın alıw hám kesellik infektsiyasini shegaralaw maksadida úrim-putaqlar menen nawqasdıń baylanısların maksimal dárejede kemeytiw usınıs etiledi. Pocentlerdi hám keluvchilarni ximoya etiw ushın arnawlı bir qag’ıydalar islep shıg’ilıwı hám ámelge asırılıwı mudamg’ı qadag’alawda bolıwı kerek. Paydalanıwshılardıń nawqas palatasıg’a kiriwleri birden hám arnawlı xalat xamda sıqmarlalardan paydalanıw kishi hám orta meditsina xızmetkerleri tárepinen qatań qadag’alaw astında ámelge asırılıwı kerek.

Mexmonlarga pocentler tásir etetug’ın qáwip dárejesin, ásirese, juqpalı kesellikler sıyaqlı regionda epidemiya qáwpin túsindiriwi kerek. Ótkir respirator keselliklerdiń joqarı dáwirlerinde bólimdegi nawqaslarg’a saparlar ılajı bolg’anınsha sheklengen. Xirurgik bólimge jas balalar menen keliw qadag’an etiledi.

Tuwrıdan-tuwrı tikkeley kiriw tek bólimde turadıg’an kesellerge ruxsat etiledi. Reanimatsiya bóliminde davolanayotgan pocentlerdi aldına kiriw kat'iyan ma'n etiledi.

Emlewxanalarda kiriw qapıları aldında infektsiyalarning kiriwin aldın alıw ushın atalg’an g’alıshalar isletiledi. Olar juqpalı keselliklerdiń tarqalıwina tosqınlıq etedi. Ekew túrdegi g’alıshalar boladı: rezinalı hám porolonli. Olarg’a qayta islewda tómendegi eritpelerden paydalanladi:

1) Xloromannin’ 0, 75% eritpesi.

2) 0, 75% xloramin eritpesinde, 0, 5gramm mug’darıda juwıw quralı menen 2% dixlor-1 yamasa 0, 5% xlorodin eritpesinde 30 minutg’a ivitib qóyıladı.

3) Vodorod qıshqılanıwdıń 3% eritpesi 0, 5 gramm detarjen menen.

Keliwshiler, ásirese, juqpalı kesellikka chalingan yamasa infektsiyaga shalınıw extimoli joqarı bolg’an pocentlerdi kelayotganda qol juwıw yamasa ximoya kiyim kiyish sıyaqlı extiyot ilajlarını kóriw haqqında ogoxlantiriladi.

Kiraverishdagi xirurgiya bólimlerine keliwshiler óz ayaq kiyimlerin almastırıp, arnawlı lipaslar hám kostyumlarni kiyishlari kerek.Kesel denesi gigienası. Jeke gigienanı, palatalarni hám keprenlerdi tazalıqda saqlaw pocentlerdiń tezirek sawalıwıg’a sharayat jaratıp beredi. Tuwrı kútimniń axamiyati úlken.

Kesel qanshellilik awir bolsa onı bag’ıw sonshalıq qıyın, hám og’an g'amxorlik etiw xam qıyınshılıq tuwdıradı awız boslig'ini, qulaqlardı bag’ıw qıyın boladı.

Manipulyatsiya metodların anıq biliw kerek, olardıń orınlawların bilip alıw shárt. Awir pocentlerdi tuwrı bag’ıw, nawqaslarg’a qayırqomlıq etiw - nawqasdıń jag’dayın jaqsılaw hám onin' tikleniwine járdem beretug’ın medicinalıq ilajlar olardıń sawalıwıg’a eń qısqa yo'l bolıp tabıladı. Pocentlerdi bag’ıw waqtında keseldiń jeke gigienasınıń strukturalıq bólimleri nawqas keselligi sebepli ózin támiyinlewge ılayıq bolmag’an átirap-ortalıqdı óz ishine aladı. Áyne waqıtta qolda islewge tiykarlang’an fizikalıq hám ximiyalıq usıllar tiykarınan qollanıladı. Pocentlerdi bag’ıw ulıwma hám arnawlıg’a bólinedi.

Ulıwma kútimlashda ámeldegi patologikalıq processtiń tábiyatına (nawqasdı oziqlantirish, kiyimin almastırıw, jeke gigiena, diagnostika hám emlew jumıslarına tayınlıq) g’árezli bolmag’an nawqas ushın zárúr bolg’an ilajlar ámeldegi.

Arnawlı kútim pocentlerdiń arnawlı bir qatlamıg’a (xirurgik, kardiologiya, nevrologik hám b.) qollanılatug’ın bir qatar ilajlar bolıp tabıladı.

Xirurgiya kútim - nawqasg’a onin' tiykarg'i ómiriy mútájliklerin qandırıw hám patologikalıq sharayatta járdem beriwge mólsherlengen emlewxanada jeke hám klinikalıq gigienanı ámelge asırıwdag’ı medicinalıq iskerlik.

Sonday etip, xirurgiya járdeminiń tiykarg'i wazıypaları tómendegilerden ibarat:

1) nawqas ushın maqul túsetug’ın turmıs sharayatların támiyinlew, keselliktiń unamlı bag’darına járdem beriw;

2) Shipaker tayınlag’an emlewlerdiń atqarılıwı;

3) nawqasdı qayta tiklewdi jedellestiriw hám tásirlerdi kemeytiw.

4) Xirurgiya kútim ulıwma hám arnawlıg’a bólinedi.

Ulıwma xirurgiya kútimi bólimde sanitariya-gigiena hám medicinalıq-ximoya rejimlerin shólkemlestiriwden ibarat.

Sanitariya-gigiena rejimine tómendegiler kiredi:

1. 
   Jaylardı tazalawdı shólkemlestiriw;
   
2. 
   Nawqasdıń gigienasın támiyinlew;
   
3. 
   Nozokomial infektsiyani aldın alıw.
   

Emlew-ximoya rejimi:

1. Nawqas ushın qolay ortalıq jaratıw;

2. Dári ónimleri menen támiyinlew, olardıń tuwrı dozalari hám táwip tárepinen belgilengen tártipte qollanılıwı;

3. Patologikalıq processtiń tábiyatına muwapıq nawqasdıń sapalı awqatlanıwını shólkemlestiriw;

4. Pocentlerdi arnawlı bir hám xirurgiya aralashuvga tuwrı manipulyatsiya etiw hám tayarlaw.

Murın boslig'ini bag’ıw.

Eger nawqas hálsiz bolsa hám murın boslıg’ın ózitozalay almasa, kútim qılıp atırg’an adam xar kúni payda bolg’an qabıqlardı alıp taslawı kerek.

Bonin' ushın murın jollıqda vazelin mayı, glitserin yamasa maylı eritpe menen atalg’an doka bulagi murın bushliqlariga álpayımlıq menen kiritiledi hám 2-3 minutag’a qaldıriladi, sonnan keyin aylanba háreketler menen doka bulagi chikariladi hám ol murın bushlig'idagi kobiklarni ózi menen alıp chikadi.Nawqasg’a dastrumolchaga murını qag’ıw usınıs etiledi.

Murın bitib kolganda 2-3 tamshı adrenalin yamasa basqa vazokonstriktor tomizish múmkin.

Awız boslig'ini bag’ıw. Kúndelik tislerin juwıw hám og'zini chayish múmkinshiligi bolmag’an pocentlerdi, awız boslig'ini úzliksiz túrde kútimlew kerek. Keselge qolay sharayatta utqiziladi yamasa yon tárepke búriladi; ko'kragiga kliyonka aljapqısh kiydirib, onı tómengi bólegi prostınya menen jabıladı hám dizesine úlken tabaq qóyıladı. Korntsangga maxkamlangan hám eritpelerdiń birine atalg’an salfetka menen shep tárepten ońg’a hám joqarıdan tómenge háreketler menen tislerge ishlov beriledi. SHpatel menen tildiń túbirin tómenge basıp, tamaq hám tildi kútim etiledi.

Eger pocentler xushida bolsa, ol jag’dayda suyıqlıqdı úlken tabaq ishine túkiriw usınıs etiledi, og'zini juwıw hám tártipti tákirarlaw ushın suw beriw usınıs etiledi.

Eger nawqas behush bolsa, awız boslig'ini hám tamaqdı salfetka menen quritiladi.

Barlıq jag’daylardan sung erinler, til hám awız may menen yog'lanishikerek (ósimlik, oblepixa, hám basqalar).

Eger nawqas tildi aldıng’a chikara almasa - ol jag’dayda salfetkani menen til uchudan ustap kutariladi hám tuliq ámelge asırıladı. Nawqas xar ovkatlangandan sung, kaliy permanganat, borat kislota, sodali suw kúshsiz eritpesi yamasa qaynatilgan suvda atalg’an paxta menen ogiz bushligi hám tishardagi ovkat koldig'i tozalanib artib alınadı. Dokali tamponda til, ogiz artiladi hám odan keyin ogiz chayiladi. Awız boslig'ini otırg’an xolatda xam juwıwıńız múmkin.

Shig’arıladıg’an protez kechqurin shig’arıladı, sabın menen juwıladı hám bir stakan suvda saqlanadı.

Awız chayish ushın soda eritpesi (natriy gidrokarbonat), natriy karbonatı, bar kislitasi, vodorod qıshqılanıwı (3% den artıq bolmag’an eritpe), kaliy permanganati (1 :1000 ) hám mineral suw qollanıladı. Chayish ushın qollanılatug’ın suyıqlıq xarorati 20 -40 °C bolıwı kerek, nawqasg’a tupurush ushın arnawlı ıdıs beriledi.

Awız hám tildiń silekey qabatı glitserin yamasa romashka demlemesi 1%li eritpesi menen atalg’an bir úzindi doka menen artiladi.

Juwıwdan tısqarı, applikatsiya hám kórkem onersiyadan xam paydalanıw múmkin.

Applikatsiya - furatsillin eritpesine atalg’an steril doka 3-5 minut dawamında qoyıw. Bul emlewdi bir kúnde bir neshe ret tákirarlanıladı.

Kórkem onersiya - Jane shpritsi yamasa esmarx sarqumı menen ámelge asırıladı.

Yarım jatqan jag’dayida, nawqasdıń ko'kragiga kleenka qóyıladı, nawqasg’a onin' qolına úlken tabaqsha beriledi, ol iyek astıg’a ustap turıwı aytıladı chayilgan suw oqib túsiwi ushın. Shpatel yamasa qasıqdı dástegini gezekpe-gezek, shepke, keyininen oń urt ashıladı hám kútimleytug’ın nayni kiritip awız boslig'i chayiladi. Yesmarch sarqumı nawqasdıń basıdan 1 metr biyiklikde bolıwı kerek.