Iii bab. Xirurgik nawqaslar kutim xirurgiyada medicinalıq etika hám deontologiya

3. 6. Operatsiyadan keyingi dáwirde pocentler kútimi

Qarın boslig'idagi operatsiyadan keyin pocentlerdiń kútimi.

Xirurgiyada operatsiya nawqas ushın eń áhmiyetli waqıya bolıp tabıladı. Operatsiya hám awrıwsızlantirish menen baylanıslı xar bir emlewlerdiń barlıg’ı operatsion stress dep atalib, olardıń tásirleri bolsa operatsiyadan keyingi xolat yamasa operatsiyadan keying kesellik dep qaraladı. Bunday stressga tek g’ana tikkeley operatsion jaroxatgina sebep bo'lmasdan, bálki hár qıylı quramalı tásirinler kompleksı nátiyjesinde júzege keledi: qorqıw, tásirleniw, awrıw, narkotik qurallar tásiri, travma, jara payda bolıwı, tag’am yemaslik, kepren rejiminń saqlanıwı kerekligi hám basqalar.

Operatsiyadan keyingi dáwir - operatsiyadan keyin nawqasdı tolıq sawalıwı yamasa mayıplıqka ótkeriwne shekem bolg’an dáwir. Operatsiyadan keyingi dáwirdń axamiyati kata bolıp, áyne sol waqıtta nawqasg’a maksimal itibar hám qayırqomlıq kerek boladı. Operatsiyadan keyingi dáwirdń tiykarg'i maqseti - operatsiyadan keyingi dáwirde nawqasda gúzetiletug’ın regeneratsiya hám adaptaciya processleriniń rawajlanıwına múmkinshilikyat jaratıw, shonin'dek júzege keliwi múmkin bolg’an tásirlerdiń aldın alıw, erte anıqlaw esaplanadi.

Tásirlenbegen operatsiyadan keying dáwirde organizmdegi tiykarg'i organlar hám sistemalarda qatar funktsional ózgerisler júz beredi. Bul tómendegiler menen baylanıslı: psixologik (ruxiy) stress, operatsiyadan keyingi jaroxat zonasındag’ı awrıw, operatsiya tarawidegi nekroz oshaqları hám toqımalar jaroxati, nawqasdıń májburiy jag’dayi, gipotermiya, awqatlanıwdıń aynıwı sıyaqlı faktorlar tásiri sebepli boladı. Operatsiyadan keyingi dáwir normal keshgenda organizmdegi reaktiv ózgerisler ádetde mo''tadil kórsetilgen bolıp, shama menen 2-3 kún dawam etedi.

Operatsiyadan keyingi dáwirdń tiykarg'i wazıypaları tómendegilerden ibarat esaplanadi:

1. Organizmdegi ózgerislerdń korrektsiyası;

2. Organlar hám sistemalardıń funktsional jag’dayini baqlaw;

3. Júzege keliwi múmkin bolg’an tásirlerdi saplastırıwg’a qaratılg’an ilajlardı ámelge asırıw.

Joybarlawtirilgan operatsiyalardan keyin operatsiyadan keyingi kútimlewdi shólkemlestiriw nawqasdı turaqlı jáne sapalı monıtoringini talap etedi.

Usı gúzetiw operatsiyadan keyingi dáwirdń unamsız keshiwin yamasa nawqasdıń emlew emlewlerine noadekvat juwap beriwin bildirip, tásirlerdi aldınan anıqlawg’a járdem beredi hám usınıń menen birge hár qıylı tásirlerdiń aldın aladı.

Nawqasdıń funktsional jixatdan unamlı bolg’an pozitsiyasiga ayrıqsha itibar qaratiladi. Operatsiyadan keyingi jaroxat tarawidegi muskullardı múmkinshiligi barınsha bosanıwtirish kerek. Qarın boslig'i ag’zaları operatsiyasınan keyin, nawqas yarım otırg’an xolatni iyeleydi. Bonin' ushın bası biroz kóterilgen krovatlar qollanıladı. Qursaq tańg’ısh kiyish xam jaroxat tarawidegi, ásirese háreketlanayotganda hám jótelayotganida gúzetiletug’ın, awrıwlardı kemeytiwge járdem beredi.

Nawqas deneiniń kútimine, júz-qolın juwıw menen birge, terisiga kamforaning spirtli eritpesi menen kúnine 1-2 ret qayta islew xam kiredi. Kerek bolg’anda teri búrmelerine talk yamasa bópe untaqı xam sepiladi.

Nawqasdıń erte aktivlashuvi júdá áhmiyetli bolıp tabıladı: Bonin' ushın jataq jag’dayidagi tananing pozitsiyasini tez- tez ózgertiw, passiv hám aktiv háreketlerdi ámelge asırıwdı orınlaw kerek.

Operativ ámeliyat ótkerilgen taraw kútimine jaroxatning ústki bólegine aseptik baylamnıń tuwrı qoyılıwını baqlaw, baylam qoyg’anda aseptikaga qatań ámel qılıw kiredi. Baylam qoyıw degende jaroxatdagi aldıng’ı tańıw sılesilardı (salfetkalarni) alıp taslaw, infektsiyalar rawajlanıwını profilaktikası, diagnostik hám terapevtikalıq emlewlerdi orınlaw hám jańa baylamdı qoyıwdan ibarat medicinalıq-diagnostik emlewdi názerde qamtımiz.

Operatsiyadan keyingi dáslepki dáwirde pocentlerdiń ulıwma kútimi tómendegilerdi óz ishine aladı:

• Nawqasdıń jag’dayini baqlaw;

• Retseptlar dizimi boyınsha dári ónimlerin qóllaw;

• Jataq rejiminde bolg’an pocentlerde sidik katetrlari hám tu’beklarni qóllaw;

• Drenajning jag’dayini baqlaw;

• Sidik katetrini baqlaw;

• Pocentlerdi tag’amlantırıw;

• Terini bag’ıw, ishki kiyim hám prostınyalardı waqıtında almastırıw;

• Jataq jaralardıń aldın alıw (nawqas jag’dayini ózgertiw, jataq jara júzege keletug’ın tarawlarg’a kamfora spirti menen tez- tez qayta islew);

• Operatsion jaroxat jag’dayini qadag’alawı: tańıw sılesilardı qan menen xaddan tısqarı jibiwi, jara shetleriniń keńeyiwi, qarın boslig'i ag’zalarınıń jaroxat boslig'iga shıg’ıp qalıwı (eventratsiya), tańıw sılesilardı iriń menen, ishek suyıqlıg’ı menen xaddan tısqarı xo'l bolıwına jol qo'ymaslik;

• Drenaj ajratmasini baqlaw;

• Operatsiyadan keyingi jaroxatlarning kútimi:

Aseptik baylam, malxamli baylamlar qoyıw;

• Xirurgiya ámeliyatı túrine qaray, Shipaker kórsetpesine qaray ol yamasa bul manipulyatsiyani orınlaw - kolostomali pocentlerdi kútimlew, nawqasdı aktivlestiriw, zonddan tag’amlantırıw hám basqalar.

G’arrı nawqaslarg’a qayırqomlıq etkende tómendegi deontologik hám psixologik jixatlari itibarg’a alınadı. Nawqas menen suxbatlashganda kóbinese yad buzılg’anlıg’ı, bunda uzaq múddetli yad saqlang’an hám qısqa múddetli yad passivleskenligi, esitiwdiń, kóriwdiń tomenlegenligi kózge taslanadı. Bunda tekg’ana nawqas menen suxbatda qıyınshılıq tuwıladı, bálki dáriler qabıllaw waqtınń qadag’alawı xam talap etiledi.