Ii. Mavzu. Ishlab chiqarishni joylashtirishning qonuniyatlari, shakllari, omillari Ma’ruza rejasi

moddiy ashyoviy omillari
ham borki, 
ularga 
tabiiy boyliklar, yaratilgan ashyolar
(mehnat predmetlari) va nihoyat 
mehnat vositalari - qurollari
kiradi. Ishlab chiqarish har doim tabiatga tayangan. 
Yer, suv, yer osti boyliklari, o‘rmonlar va boshqalar unga materiallar yetkazib 
beradi. Tabiat qanchalik boy bo‘lmasin, baribir, bu boylikni mehnatsiz ishlab 
chiqarishga jalb etib bo‘lmaydi. Mehnat orqali tabiatdagi narsalar inson ehtiyojiga 
moslashtiriladi. 
Mehnat bilan tabiatni boylik manbai sifatidagi ahamiyati bir xil emas. Bir 
mamlakat ishlab chiqarishi u yerdagi tabiiy boylikka tayansa, boshqasiniki asosan 
mehnatga tayanadi. Masalan, Quvayt yoki Saudiya Arabistonining iqtisodiy 
rivojiga asosiy hissa qo‘shgan omil – bu ular tabiatining neftga boy bo‘lishidir. 
Aksincha, tabiiy resurslar kamyob bo‘lgan Yaponiya, Koreya respublikasini 

---

iqtisodiy “gullashi”ning asosiy omili- bu mehnat, aniqrog‘i intellektual mehnat, 
ya’ni shaxsiy-insoniy omildir.
Moddiy-ashyoviy omillar shaxsiy-insoniy omil bilan birikkan taqdirdagina 
ishlab chiqarish yuz beradi, hayotiy ne’matlar yaratiladiki, ular birinchidan moddiy 
mahsulotlardan, ikkinchidan har xil xizmatlardan iborat bo‘ladi. 
Ishlab chiqarish ikki qismga bo‘linadi: 
1.
 Moddiy ishlab chiqarish -
moddiy shakldagi mahsulotlarni, masalan, 
oziq-ovqat, kiyim-kechak, turar joy va boshqalarni yaratish hamda ishlab chiqarish 
uchun zarur bo‘lgan xizmatlarni yaratish, masalan yuk tashish, yo‘l xizmati 
ko‘rsatish, ishlab chiqarish axborotini uzatish va hokozolardir. Mazkur sohaga 
sanoat transport, aloqa, qurilish, qishloq xo‘jaligi va boshqa shu kabi tarmoqlar 
kiradi. 
2.
Nomoddiy ishlab chiqarish -
bu moddiy shaklga ega bo‘lmasada, aholi 
uchun zarur xizmatlarni ishlab chiqarishni o‘z ichiga oladi. Mazkur sohaga maishiy 
va tibbiy xizmat, sport, bilim berish va shular kabi xizmatlar kiradi.