Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning xorijiy mamlakatlar tajribasi

Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirishning xorijiy mamlakatlar tajribasi.

Amerikalik T.Rubel va S.Paladinolarning ta’kidlashicha, "Tad- birkorlar jamiyatga boylikni olib keladilar, kichik biznes egalari esa mavjud bo’lgan boylikni o’zlashtiradilar".

Rivojlangan mamlakatlarda kichik biznesni ta’riflaydigan uchta yon- dashuvni ajratib ko’rsatsa bo’ladi: miqdor, sifat va kombinasiya .

Mikdoriy yondashuv asosida kichik biznes subyektlarini aniqlashda, asosan, ishlovchilar soni, sotish hajmi va aktivlarning balans qiymati kabi ko’rsatkichlardan foydalaniladi. Shu bilan birga, uchta ko’rsatkichdan bit- tasini asos qilib ta’riflash amaliyoti keng tarqalgan. Bunday yondashuvni Yevropa Ittifoqining eski, 90-yillardagi kichik biznesga berilgan ta’rifi misol- ida ko’rish mumkin. Shy bilan birga bu mezonlarning kombinasiyasidan foy- dalanish amaliyoti ham mavjud. Masapan, Yevropa Ittifoqining 1995 yildan amal qilayotgan yangi ta’rifi, (1.1.1-jadval). Ammo, Yevropa Ittifoqida qabul qilingan yondashuvdan ko’pgina davlatlarda foydalanilmagan va bu yon- dashuv Auditorlar Sudining tanqidiga uchragan. Auditorlar sudi Yevropa Parlamenti Komissiyasidan "kichik biznes" tushunchasiga mukammalroq tarifni kiritishni talab qildi. Natijada, 1995 yilda Yevropa Ittifokida kichik korxonalarni ta’riflashning yangi ko’rsatkichlari joriy qilindi.

11.3.1.-jadval. Yevropa Ittifoqida qabul qilingan kichik biznes subyektlarini aniqlash-

ning miqdoriy mezonlari

Ko’rsatkichlar	Makro korx- onalar	Kichik korx- onalar	O’rta korxon- alar
Ishchilar maksimal soni	10	50	250
Maksimal yillik aylanma (mln. EKYu)	-	4	16
Maksimal balans qiymati (mln. EKYu)	-	2	8

Kichik biznes subyekti deb tasniflash uchun u ishchilar soni mezonini va 11.3.1-jadvalda ko’rsatilgan ikkita mezondan bitta talablariga javob berish kerak. Qo’shimcha sifatida u korxona mustaqil bo’lishi kerak, ya’ni korxon- aga boshqa bitta yoki bir nechta korxonalarning egalik qilishi 25% dan oshmasligi kerak. Yevropa Ittifoqi davlatlarida kichik biznes subyektlarini qo’llab- quvvatlash siyosati o’tkazilganda boshqa ko’rsatkichlardan ham foy- dalanishlari, ya’ni bu mamlakatlar kichik korxonalarni belgilashda shu mam- lakatga mos keladigan ko’rsatkichlarni qo’llashlari mumkin. Yevropa Ittifoqi Komissiyasi firmani kichik biznes subyektiga kiritish uchun quyidagi mezon- larni ishlab chiqqan ishchilar soni 100 dan, xususiy asosiy vositalar hajmi 75 mln EKYu dan, nizom kapitalida yirik firmaning ulushi 33% dan oshmasligi kerak. Yevropa Ittifoqi Komissiyasi ishchilar soni 9 kishigacha bo’lgan mikrokorxonalarni (shaxsiy korxona, oilaviy va fermer xo’jaliklari) va ish- chilar soni 10-99 kishigacha ega bo’lgan.