Ii. Bob. Oqsillar klatsifikatsiyasi va uning xalq xo`jaligidagi ahamiyati

Xromoproteinlar 
oksillarning muxim bir gruppasi prostedik va nokovalent 
boglangan rangli moddalar (pigmentlarni tutadi) bunday murakkab oksillar 
xromoproteinlar 
(xromo-yunoncha 
rang 
buyok) 
deb 
ataladi. 
Turli 
xromoproteinlarning oksil bilan boglangan rangli gruppasi xar-xil anarganik 
gruppasiga kiradi va uz tarkibida turli metallar temir, mis, molibden, yogurt tutadi, 
shuning uchun ular metal va proteinlar deb ataladi. Bu gruppaga denoproteinlar va 
temir porfein enzimlar flavoproteinlar xlorofil oksil kompleksi kiradi. 
Xromoproteinlar bir kator uzlariga xos muxim xususiyatga ega: fotosintez va 
xujayra nafas olishiga kislorod karbon 4 oksiddini tashkil etadi, oksidlanish va 
kaytarilishi reaktsiyada ishtirok etadi.
Gemoglobin.
Oksil globin-glogen deb ataladigan temir protoforfelindan 
iborat bulib, bu metaloprotein gemoglabin deb ataladi, kiskacha kilib рН shaklida 
yoziladi. U kizil kon tanachalari -eritrotsidlar tarkibida buladi. Uning fiziologik 
funktsiyasi upkadan kislorodning tukimlarga tashishdan iborat. 
Xlorofill 
protoforfenilning juda muxim vakilli - usimlik yaproklaridagi yashil 
pigment xlorofilldir. Bu pigment usimliklarning yashil barglarida xloroplast deb 
ataladigan disk shaklidagi tuzilmalarda donachalar xolatida joylashgan. 
Xloroplastlar yashil usimliklarda utadishan xavodagi utadigan karbonat angidridni 
boglashdan iborat bulgan fotosintez jarayonning barcha boskichlarning tula tamin 

---

25 
etadi.. yer yuzida xayotning tabiiy organik materialdan ta‘min etib turadigan 
fundamentla jarayonning kechishida xal kiluvchi axamiyatga ega. Fotosintez 
jarayonida xlorofil kuyosh energiyasini kvantlari bilan birinchi bulib reaktsiyaga 
kirishadi va molekuladan elektron ajralishi darajasi energiyagacha elektron
ajralishidagidek yukori energiyagacha tulkinlanadi. Elektronning ajralib chikishi 
fotosintezda boshlangich effekt va reaktsiyaning bundan keyin keladigan uzun 
zanjirning shu elektronning boshka molekulalari bilan ta‘sirining okibati buladi. 
Usimlik korongi joyda ustirilganda sargimtir-yashil protoxlorofil nomli 
pigemnt xosil buladi. Yoruglik ta‘sirida u yashil pigemnt xlorofilga aylanadi. Bu 
jarayonda protoxlorofil ikkita vodorod atomi kushib olinadi, ya‘ni qaytariladi. 
Usimliklarda xlorofil 2 xil: xlorofill a va xlorofill v shaklida mavjud. Bu ikki 
moddifukatsiya bir-biriga juda yakin bulib bir-biridan xlorofill v da bitta СНО, 
xlorofill a da esa СН
3
gruppa mavjudligi bilan farklanadilar. Bu ikkala moddaning 
kimyoviy analizi kuyidagi formulani beradi. 
Xlorofill а, С
55
Н
72
N
4
О
5
Mg 
xlorofill в, С
55
Н
70
N
4
О
6
Mg 
Xlorofill tarkibidagi Mg atomi bilan boglangan. 

---

26