Ii боб Кимёда даврий қонун ва Д. И. Менделеевнинг элементлар



Download 1,78 Mb.
bet24/46
Sana21.02.2022
Hajmi1,78 Mb.
#11890
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   46
Оддий бирикмалари: Cr-Mo-W қаторида бу металларнинг қаттиқ ушги ва ўтга чидамлилиги ортади. Бунинг сабаби металлар кристалл панжарасида Me-Me ковалент боғининг барқарорлигини d-электронлар ҳисобига кучайишидир. Шу қаторда бу элементларнинг кимёвий фаоллиги камайиб боради. Бу уларнинг коррозияга чидамлилигини ортишига олиб келади.
25-жадвал
Хром группачаси металларининг хоссалари

Элемент Хоссалари

Сг(г=24)

Mo(z=42)

WU=74)

Ташқи электрон тузилиши

3d4s'

4d55s'

5d46s-

Зичлиги. г/см1

7,2

10,2

19,3

Атом радиуси, А

1,27

1,37

1,40

Э радиуси, А

0,35

0,65

0,65

t °С

1890

2620

3380

t "с

3390

4800

5900

Электр ўтказувчанлиги

7.1

20,2

19,3

Ер пўстлоғида тарқалиши (ат%)

2-10-2

3-Ю1

1-Ю4

Характерли оксидланиш даражалари

0: (+2); +3; +6

0; +2; +4; +6

Хром НС1 ва суюлтирилган Н SO эритмаларида эрийди:
Cr+ H,SO =CrSO.+H,f
Концентрланган HNO, ва H,SO4 хромни пассивлаштириб қўяди. Сабаби, унинг сиртида оксид парда Сг2О3 нинг ҳосил бўлишидир. Жуда майдаланган Сг кислород таъсирида оксидланади ва Сг(Ш) оксидини ҳосил қилади. Мураккаб бирикмалари. Cr(Il), Cr(III) ва Cr(VI) бирикмалари ҳолида бўлиб оксидлари, оксибирикмалари, кислота, гидроксидлари, тузлари ва комплекс бирикмалари кўринишида мавжуддир.
Оксидлари. СгО, С2О3 ва СЮГ Бу оксидлардан С асосли, Сг2О3 -- афмотер, СгО, -- кислотали хоссалар намоён қилади.
Гидроксидлари. Сг(ОН), (асосли), Сг(ОН)3 (амфотер) ва Н2СЮ4 (хромат кислота). Кўриниб турибдики, бирикмаларда хромнинг оксидланиш даражаси ортиб бориши билан асосли хосса кучсизланиб, кислотали хосса ортиб боради: Сг(ОН)2 + H2SO4 = CrSO4 + 2H2O (фақат кислота билан таъсирлашади). Сг2О3 ва Сг(ОН), амфотер моддалардир Сг2О3 кислоталарда ва ишқорларда эрийди:
Cr2O3+ 6HC1 = 2СгС13 + ЗН2О Сг2О3 + 6NaOH(Kai) = 2Na3CrO3 + ЗН2О
Сг(ОН), нинг амфотерлиги:
[Сг(Н20)6];+ ( LH ' Сг(ОН),(эритма)^
(эритма) v '3V f
-[ОН']' [ОН']
Н3СЮ3
[Сг(ОН)6]3"-(эритма)
Сг(П) нинг бирикмалари қайтарувчилардир. Унинг оксидланиш потенциали (Е° = -0, 41 в) сувли ва кислотали эритмаларда тез оксидланиш имконини беради:
СгС12 + 2Н2О = 2Сг(ОН)С12 + Н, 4[Сг(Н2О)6]+2 + О2 + 4Н+ = 4[Сг(Н2О)6]3+ + 2Н2О
Cr(III) нинг бирикмалари ўз таркибига кўра турли рангга эга бўлади. Бу унинг комплекс бирикмалари ва қаттик ҳолда ажратиб олинадиган кристаллогидратларига ҳам тегишлидир. Аквакомплекс иони [Сг(Н2О)6]3+ кўкимтир-бинафша рангли бўлса, СгС13- 6Н2О бинафша рангга эга.
Хром (III) нинг кенг тарқалган бирикмалари қаторига сульфатли қўшалоқ, тузлари — хромли "аччиқтош"лар киради. Уларга K2SO4 • Cr2(SO4)3- 12H2O (калий хромли аччиқтош), (NH4)2SO4- Cr2(SO4),* 6H2O (хром аммонийли аччиқтош) мисол бўлади. Улар қуйидаги реакция бўйича эритмада ҳосил бўлади ва ажратиб олинади:
K2S04+ Cr2(S04)3 + 12Н20 = K2S04- Cr2(SO4)3- 12H2O
Бу тузлар хромнинг бошқа нитратлари, хлоридлари ва ацетатлари сингари сувда яхши эрувчанлиги билан ўзига хосдир. Улар сувли эритмаларда ва эриш жараёнида гидролизланадилар. Х.осил буладиган хромгидроксид ионлари кучсиз асос хоссали булгани учун аксарият х.ол-ларда бу эритмалар кислотали мух.итга эга булади (рН<7):
Cr(N03)3 + 6Н20 ^i [Cr(OH)(H20)5](N03)2 + HNO3 Cr+3+6H2O ^ Cr(OH)(H2O)5]2++H+
ҳосил бўладиган гидроксопентаак ва хром(Ш) комплекс ион бўлиб, унинг тузилиши кўпгина димер ёки полимер ҳолида бўлади. ОН ва кислота қолдиғи анионлари Сг3+ ионлари ўртасида "кўприк" воситасини бажаради. Cr(III) бирикмаларининг чарм саноатида "ошловчи модда" сифатида ишлатилиши шундай комплекс бирикмалар ҳосил бўлишига асосланган. Уларда кўпинча сув молекулалари ўрнини тери таркибига кирувчи "коллаген"нинг амино­кислота қолдиғи эгаллайди ва ҳосил бўлган хромли ком­плекс бирикма тери тўқималарини бир-бирига "тикувчи" восита ролини бажариб, унинг мустаҳкамлигини кескин оширади, терининг чармга айланишини таъминлайди.
Хром(Ш) нинг карбонат ва сульфид тузлари қаттиқ ҳолда мавжуд эмас. Чунки уларни олишда бу тузлар эритмада ҳосил бўлади ва тезда гидролизланиб Сг(ОН)3(ч.кш) ва СО2 ёки H2S газларини ҳосил қилади:
2СгС13 + 3Na2S +6Н2О = 2Сг(ОН)3№чп)+ 3H2S(ra3)+6NaCl 2Cr+> + 3S- + 6Н20 = 2Сг(ОН)3(ч,кма)+ ЗН28(газ)
Хромнинг +6 оксидланиш даражасидаги бирикмалари СгО3 қизил рангли, сувда кам эрийдиган, сульфат кислотада яхши эрийдиган, оксидловчи хоссасига эга кристалл модда. Сульфат кислотадаги эритмаси "хромпик" деб айтилади. Эритмада Н2СгО4 (хромат) ёки Н2Сг2О7 (бихромат) кислоталар ҳолида бўлади. Шу сабабли СгО3 хромат
ангидриди деб ҳам айтилади:
Н20 + СЮ3 = Н2СЮ4
Хромат кислота ўртача кучли кислота ионланади:
H2Cr04 FT +HCr04 K, = 2 * 10 '; HCrO; ?=> H+ + CrO42 (хромат - аниони).
Хромат ва бихромат ионлари Na+, K+, NH4 + ионлари билан сувда яхши эрувчан тузлар ҳосил қилади. Бу тузларнинг эритмалари кучли оксидловчи хоссасига эга:
K2Cr2O7+3Na,SO3+4H2SO4=Cr2(SO4)3+K2SO4+4H2O+2Na2SO4
Оксидловчи 2Сг+6 + 2 • Зё -> 2 Сг+з
кайтарувчи S+4 — 2е -* S"1
Умуман, кислотали эритмаларда Сг (VI) ионининг оксидловчилик хоссаси
14Н++ 6ё ^2Сг+3 + 7Н2О (Е° = +1,33в)
реакция билан изоҳланади. Сувли эритмаларда хроматлар бихроматларга (ва аксинча) айланиб туради. Бу эритманинг муҳити (рН)га боғлиқ.. Агар хроматларнинг (сариқ рангли) эритмасига кислота (рН<7) эритмалари қўшилса қизғиш-сариқ рангли эритмага (Сг2О~2) айланади. Агар бихромат эритмасига Н2О (кўп) ёки ишқор эритмаси қўшилса, оч сариқ рангга киради, бунда СгО~2 хроматлар ҳосил бўлади:
2СгО42 + 2Н+ = Сг2О72 + Н2О Cr072 +20H = 2СЮ42 + Н20
СгО^"- ионни Ba(Il), Pb(II), Ag(I) ионлари билан сариқ, сарғиш, қизил рангли чўкмалар ҳосил қилади. Бу хромат ва Ва(П) ионларига сифат реакцияси сифатида қўлланилади:
Агар хроматлар эритмаларида Н+-ионлари (кислота) миқдори оширилса, бихроматлардан ташқари, трихромат (К2Сг3О|0), тетрахромат (К2Сг4О|3) лар ҳосил бўлади. Бу бирикмаларнинг ўхшашлик томони шундаки, улардаСгС>4~ группа тетраэдрик тузилишга эга бўлиб, улар ўзаро кислород атомлари орқали боғланиб тример, тетрамер моддаларни ҳосил қиладилар. Хром ва унинг бирикмалари қуйидаги соҳаларда ишлатилади. Хром сақлаган қотишмалар коррозияга чидамли махсус пўлатлар ҳолида ишлатилади. Яъни хром легирловчи металл вазифасини бажаради. Сирти хромланган деталлар механик ишқаланишга чидамли бўлиб, узоқ вақт ишлайди. Сг(1П) тузлари чарм ва мўйна саноатида ошловчи модда, Cr(VI) бирикмалари оксидловчи моддалар сифатида қўлланилади. Хромнинг барча бирикмалари заҳарли!

Саволлар


1. Хромнинг электрон формуласи асосида унинг намоён қиладиган оксидланиш даражаларини кўрсатинг.

Download 1,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   46




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish