Ii боб Кимёда даврий қонун ва Д. И. Менделеевнинг элементлар

Kalit javoblari.
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
A D E A B A A S S A S S A A
Uyga vazifa .Test sovollariga javob bering .
1. Finolformaldagid plastmassasi qaysi riaksiya asosida hosil qilinadi ?
a) polimerlanish b)gidrolis c)oksidlanish d)polikondensatlanish .
2 . Ushbu HC=C-CH=CH₂ uglevodorodni sistematik nomenklotura bo’yicha nomini aniqlang .
a)vininlasitilen b)divihil c)buten-1in –3 d)butib 1.3
3 . Kfuchukni to’yinmagan ekanligini qaysi riaksiya orqali isbotlash mumkin ?
a)gidrogilash b)polimerlfsh c)gidrogalogenlash d)kaliy permangalat eritmasi bilan oksidlash .4 . Quyidagi o’zgarishlar natijfsida qanday x modda hosil bo’ladi ?
+Cl₂ +HOH
benzol … x
AlCl₃
A)xlorbenzol b)fenol c)benzil d)benzol kislota .
5 . Ushbu amina kislota HOOC-(CH₂)₂-CH-COOH lokmusga qanday tasir ko’rsatadi ?
NH₂
A) asosi b)kislotali c)neytral d)kuchsiz asosli .
Kod 1d 2c 3d 4b 5b .

Amaliy mashgulot 1

MAVZU: Ifloslangan osh tuzini tozalash .
JIHOZ VA REAKTIVLAR: Texnokimyoviy tarozi , 100 ml va
200ml stakanlar , shish tayoqcha gaz
gorelkasi , varonka, filtr qog`oz, NACL
suv shitativ
Laboratoriya sharoitida olingan moddani tozalash ushun quyidagi usullardan foydlanadi.
a) Qattiq moddani qauta kristallash va bug`latish.
b) Suyuq moddani filtirlash va haydash eo`li bilan .
d) Gazlari asosiy modda tarkibidagi qo`shimchalar turli kimyoviy reangetlarga yuttiriladi.
Tajrifa quyidagi tartibda bjariladi.
1) Tortimni olish: Tarozida qum aralashgan osh tuzidan 200mlli stakanga solib ustiga olchov stakaniga 100ml suv quyib shisha ta`qcha bilan aralashtiriladi.
2) Aralashmani filtirlash
Filtirlash uchun eng avvalo 1-rasmda ko`rsa
tilgandek asbobni yig`ing so`ng olingan aralash
mani shiysha tayo`qchada aralashtirib filtrli qog`oz
o`rnatilgan varonkaga soling.
3) Eritmani bug`latish : Olingan tiniq toza eritmani
buglatish uchun 2-rasmda ko`rsatilgandek asbob yig`ing eritmani asta sekin qaynatmasdan qizdiring
Bug`ltishni eritma ustiga plyonka hosil bo`lganda
To`xtating va soviting . Stakan ostida oq kristallar
Hosil bo`lisini kuzating .Eritmni filtirlab olingan
osh tuzini quritish uchun stakanda quriting.
Amaliy mashg`ulot 2
Mavzu : Aniq konsentrtsiyadagi eritm tayyorlsh .
Jixoz va rektivlar :Analitik tarozi , o`lchov stknlari 250mlli va 500ml kolbalar shiysha tayoqcha NAOH va NACL kristallari suv.
Eritma konsentrsiysi (ayni haroratda) to`yingan to`yinmagan va o`ta to`yingan bo`lishi mumkin.
Malumki o`g`irlik miqdoridagi yoki hajmdgi erigan moddaning miqdori eritmaning konsentrsiyasi deyiladi Eritmani konsentrasiysi quyidagicha ifodalanadi.
1) molyar kon-ya
2) normal kon-ya
3) Foiz kon-ya
Tajriba quyidagi tartibda bajarildi
a) Analitik tarozida berilgan reaktivlardan ko`rstilgan miqdorda aniqlik bilan tortib olish
b) Aralashtirib turgan holatda ko`rstlgan hajmda erituvchi quyib kerakli konsentrsiyali eritm tayyorlash
1-tajriba : NAOHning 40% li500g eritmasini tayyorlash Eng avval qancha NAOH va qancha suv kerakligini hisoblab topamiz
NAOH miqdori 100 - 500
40 -X X=
Demak 200gNAOH va 500-200=300 g suv kerak Tarozida 200g NAOH tortib oling . Uni katta stakanda solib ustiga 300g suv quying va kerakli eritmani oling.
2- tajriba Osh tuzinini 0,1 M 250 ml eritmasini tayyorlash
Hisoblash: M NACL = 58,5g
C m = 0,1 M MNACL=
V= 250 ml
------------------
M NACL- ?
Demak tarozida 1,46g tuz tortib olib uni 250 mlli kolbaga soling tuz avval ozroq miqdordagi suvda eritiladi .Eritmani shisha tayoqcha bilaan aralashtirib turing . So`ng yana suv qo`shib kerakli konsentrasiyali eritma hosil qilinadi.
AMALIY MASHG`ULOT 3.
Mavzu: Tuzlar gidrolizi.
Jihoz va reaktivlar : to`rtta probirka , indikator ( lakmus qo`g`oz ) , distillangan suv , K CO , NA CO , AL (SO ) , va NANO eritmalari.
Biror modda tarkibiy qismlarining suvning tarkibiy qismlari bilan o`zaro ta`sir etishi natijasida sodir bo`ladigan kimyoviy jarayoni gidrolizlanish deb ataladi.
Tuzlar a) kation bo`yicha b) anion bo`yicha va d) ham kation ham anion bo`yicha gidrolizlanishi.
a) Kuchsiz asos va kuchli kislota ( NH CI, CUSO , ZnSO …) dan hosil bo`ladigan tuzlar kationli gidrolizlandi.
NH CL + HOH NH OH+ HCL NH + CL +HOH NH OH +CL +H
b) Kuchli asos va kuchli kislotadan ( NH NO , (NH ) CO , CuS…) dan hosil bo`lgan ham anion ham kation bo`yicha boradi.
CH COO+NH + HOH CH COOH + NH OH PH 7 PH
Tajriba : Har xil tuzlar eritmalarining reaksiyalari :
To`rta probirka olib 4-6 tomchidan birinchisiga toza suv ikkichiga K CO (Na CO ) uchinchisiga AL (SO ) va to`rtinchisiga NANO eritmsidan soling Tuzlarning eritmalariga tushirikgan lakmus rngini suvga tushirilgan lakmus rangi bilan taqqoslang.Eritmadagi tuzlar gidrolizining tegishli ionli va molekulyar tenglamasini tuzing Tajrib natijlarini quyidagi jdvalg kiriting.
___________________________________________________________
___________________________________________________________
AMАLIY MASHG`ULOT 4
Mavzu Etilenning olinishi va u bilan tajribalar
Jihoz va reaktivlar uchta probirka shtativ gaz o`tkazgich nay o`rnatilgan tigin gaz gorelksi C H OH qum , bromli suv KMnO
(H SO ) eritmasi.
Etilen rangsiz, hidsiz , havodan biroz engil gaz molekulyar formulasi CH= CH M= 28 g mol , Qo`shbog` uglerod atomlarining tomlarining birta bog`dan hosil qiladi.
Olinishi. 1) C H OH H C =CH + H O
2) 2CH C H +2H
3) C H CH= CH+ H
Kimyobiy xosslari 1) H C =CH + Br CH Br – CH Br
2) H C = CH + HOH C H OH
3) H C + 3O CO + H O
Etilen yoqilg`i olishda , plassmasslar , Antifirizlar , potlovchi moddalar , asetaldegid , sintetik kauchuk, erituvchlar olishda ishlatiladi.
Tajriba quyidagi tajribada bajariladi.

1. 
   Etilen hosil qilish
   
2. 
   Etilenning bromli suv bilan reaksiyasi
   
3. 
   Etilenning KmnO bilan reaksiyasi.
   

1. Bitta probirkada 2-3 ml C H OH solib ustiga 6-9 ml H SO qo`shing . So`ngra qaynatganda sachab ketmasligi uchun qum soling va uni rasmda ko`rsatilganday o`rnating . Keyin qizdiring .
2. Boshqa probirkada 2-3 mlli bromli suv quying . Gaz o`tkazgich nayinig uchini bromli suv solingan probirkaning tubigacha tushiring va ajralib chiqayotgan gazni shu nay orqali o`tkazing
3) Uchinchi probirkaga 2-3 mlli soling va ajralb chiqayotgan gazni undan o`tkazing

4. 
   Ajralib chiqayotgan gazni yoqib ko`ring.
   

Amaliy mashg`ulot 5
Mavzu :Kraxmalning gidorolizi
Jihoz va reaktivlar: O`tga chidamli 100mlli stakan, gaz gorelkasi shitativ , byuretka , o`lchov stakani 2% kraxmal kleysteri , 10 li NaOH erirmasi J (KJ ) dagi eritmasi feling syuqligi .
Kraxmal (C H O ) tabiuy polimer modda bo`lib asosiy zaxira oziq modda sifatida oziq modda sifatida o`simliklar tarkibida uchraydi . U suvda erimaydigan oq kukun modda suvda kolloid eritm klestrlar hosil qiladi.
Kraxmal mineral kislotalar t`sirida suvda eriydigan kichikroq molekulli uglevodlrga parchalanadi. Gidrolizning so`ngi maxsuloti gulikoza hosil bo`lishi parchalfnish tugaydi
( C H O ) ( C H O ) C H O C H O
kraxmal destrin maltoza gulikoza
Kraxmal myrakkab modda bo`lib bu o`z navbatida ikki moddada - amilaza ( 20-30% ) va amilopektin 70-80% dan iborat .
Tajriba quyidagi tartibda bajariladi.
1) Stakanga 2% li kraxmal kleysteridan 5ml quyib, uni 10% li H S O dan 20 ml qo`shing va 2minut davomida qaynating .Bu eritmadan ozginasini suvliu pribirkaga quyib ishqor bilan neytrallang va yodni kaliy yoddagi eritmasidan qo`shganda binafsha rannga kirishini kuzating
2) Stakanga qolgan arlashmni yana 3-5 minut davomida qizdiring soviting , ishqor bilan neytrallang va feling suyuqligidan qo`shib yana qizdiring. Bunda qizil rangli Cu O cho`kmasining paydo bo`lishi kraxmalning glukozaga aylanganligini ko`rsatadi.
3) Tajribadagi jarayonlarni izohlab reaksiya tenglamalarini yozing.
Amliy mashgulot 6
Mavzu: Sintetik tolalarning kislota va ishqor eritmalarig ta`siri.
Jihoz va reaktivlar : Tigel qisqich, gaz gorelkasi probirkalar , sintetik tolalar (nitron , xlorin, lafsan, kapron ) normfl sharoitdagi kislota va ishqorlar ( HNO ( P= 1,4 g\sm ) , H SO ( p= 1,84 g\sm ), NAOH ( 10% li ) )
Tolalar 2 xil tabiiy va kimyoviy tolalarga bo`linadi Tabiiy tolalar asosan o`simlik ( paxta, kanop zig`ir va b) v hayvondan ( jun , ipak) olinadi .
Sintetik tolalarning eng muhim vkillariga kaoron, lafsan nitron xlorin kiradi.
Tajriba quyidagi tartibda bajariladi .
1. Tajribani o`tkazishdan avval berilgan sintetik tolalarning xossa va xususiyatlrini darslikdan yaxshi o`qib o`rganiladi.Bunda aniqlanayotgan tolaning yonishda indikatorlargakislota va ishqor eritmalarigaa ta`siri chuqurroq ko`rib chiqiladi.
2. Qaysi tola qanday ekanligini ajrata bilish uchun tolani yondirishdan boshlang . Bunda yonish tezligi hidi hamda
hosil bo`lgan qoldiq moddalarning xosalariga ahamiyat bering.
3. Tekshiruvchi tolaga kislota ishqor va erituvchilar qandan ta`sir etishini tekshiring
4. O`tkazilgan tajribalarga asoslanib tolalarning umumiy xosalarini quyidagi jadvalga yozing .
___________________________________________________________
___________________________
___________________________________________________________