Ii bob gapda muhim ahamiyatga EGA bo’lgan tinish belgilari

Ritorik so‘roq gaplar oxiriga, asosan, so‘roq belgisi qo‘yiladi: Biron orzusi bo‘lmagan, biron narsaga intilmagan odamning mushukdan nima farqi bor? (A.Qahhor). Biron orzusi bo‘lmagan, biron narsaga intilmagan odamning mushukdan nima farqi bor? (A.Qahhor).

Ammo gapda kuchli emotsionallik, his-hayajon mavjud bo‘lganda, so‘roq belgisidan keyin undov belgisi ham qo‘yiladi: Xalqini sevgan qaysi farzand Vatanini ozod ko‘rishni xohlamaydi?! (E.A’zam) Oymomo opaning anavi beldastadan boshqa nimasi bor?! (T.Murod)

5. 
   So‘roq mazmunidagi gaplar sarlavha vazifasida qo‘llanganda, ulardan keyin so‘roq belgisi qo‘yiladi: Toshpo‘lat tajang nima deydi? (A.Qodiriy) Men nechun sevaman O‘zbekistonni? (A.Oripov) Unutmaysizmi? (Abdulla Qodiriy. “O‘tkan kunlar” boblaridan biri) Bizda kim ko‘p yig‘laydir? (Abdulla Qodiriy. “O‘tkan kunlar” boblaridan biri) Taniysanmi shu jajji qizni? (Abdulla Qodiriy. “Mehrobdan chayon” boblaridan biri) Nega yerga qaraysan, Ra’no? (Abdulla Qodiriy. “Mehrobdan chayon” boblaridan biri) Saylovmi, bosqinchilikmi? (Abdulla Qodiriy maqolasi nomi) Nima qayoqqa ketadir? (Abdulla Qodiriy maqolasi nomi). Shirvon xola nima deydi? (Abdulla Qodiriy maqolasi nomi)
   

Kim edigu kim bo‘ldik? Ertaga kim bo‘lishimiz, qanday yangi marralarni egallashimiz kerak? (I.Karimov)

6. 
   O‘zganing fikr-mulohazasiga shubha yoki e’tiroz-norozilikni ifodalash uchun ba’zan matnda mazkur fikr-mulohaza bayon qilingan iqtibosdan keyin qavsga olingan so‘roq belgisi qo‘yiladi: Nasriy ifoda bo‘lsa: “Bu Zarafshon daryosi tepalikda joylashgani uchun (?) “Kohak” deb nom berdilar... Shu tepalikdan pastga qarab qo‘yilgani uchun ham (?) Zarafshonni Ko‘hak daryosi deydilar” (104- bet). Samarqand Afrikada yoinki Amerika qit’asida emas, shundaygina ikki qadam joyda, kopchiligimiz ko‘rganmiz va Zarafshonning qayerdan, qanday oqishini bilamiz. Hech zamonda daryo tepalikdan pastga qarab oqqanmi? (N.Komilov. “Tarjimami yo talqin?» maqolasi).
   

9. Kim? nima? qanday? qanaqa? qaysi? kabi so‘roq olmoshlaridan so‘ng.
Rang-tusni bildiruvchi sifatlar qanday? qanaqa? qaysi? so‘roqlariga javob bo‘ladi.
Undov belgisi va qo‘llanish holatlari
Undov belgisi o‘zbek tiliga rus tilidan o‘tgan. Mutaxassislarning fikricha, u lotincha lo - undov so‘zidan kelib chiqqan bo‘lib, unga nuqta (.) ning qo‘shilishidan hosil bo‘lgan⁴⁵.
Undov belgisi gap oxirida qo‘llanuvchi tinish belgilariga kiradi. Undov belgisi, o‘z tuzilishiga ko‘ra ikki elementli tinish belgisidir. Undov belgisi badiiy asarlarda (ayniqsa, poeziyada, lirik asarlarda) ko‘p qo‘llanadi: yozma nutqdagi turli tuyg‘ular, holatlar, har xil emotsionalliklarni ifodalashda undov belgisining roli katta. Hozirgi o‘zbek tilida undov belgisi takroriy, oddiy va murakkab qo‘sha (birgalikda) qo‘llanish xususiyatiga ega: undov belgisi bir o‘rinda uch martagacha takroriy qo‘sha qo‘llana oladi. Masalan:
Seni unutolmas yuragim aslo,
Ey, O‘rta Osiyo, O‘rta Osiyo!!!
Undov belgisi boshqa tinish belgilari bilan (vergul va ikki nuqtadan tashqari) birgalikda ham qo‘llanadi.
Fitrat undov belgisini (!) undash belgisi deb yuritadi: “Undashli gaplaridan keyin qo‘yiladir:
Sharif, sen kel! Karim, sen ket!
Qayg‘uli gaplardan keyin qo‘yiladir:
Esiz, seni ko‘rmadim!
Hayronliq bildirgan gaplardan keyin ham qo‘yiladir:
Voy, Sharifjon kelibdir!Bu juda qiziq bir ish!
«So‘rashli gap» qizg‘inliq yo hayronliq bilan aytilsa so‘rash belgisidan keyin undash yana belgisi qo‘yiladir:
Nechun meni o‘ldiralar?! Menim gunohim nima?!
Undov belgisining qo‘llanish holatlari:

1.