Ii. Боб Фуқаро ва ишлаб чиқаришга мўлжалланган биноларнинг ёнғин хавфсизлиги

Марказдан қочма насосларнинг сўриш баландлиги ва уларда кавитация ҳодисаси /1; 2; 3/

Геометрик ва вакуумметрик сўриш баландлиги, унинг марказдан қочма насослар учун рухсат этилган қиймати. Насосларда кавитация ҳодисаси ва унинг хавфли таъсири.
Насосларнинг асосий параметрларидан яна бири бу сўриш баландлиги бўлиб, уларнинг икки тури мавжуд:
- вакуумметрик сўриш баландлиги - Н_вак ;
- геометрик сўриш баландлиги - Н_s .
Вакуумметрик сўриш баландлиги насосга кириш жойидаги сийракланишни (разряжение) характерлайди, геометрик сўриш баландлиги эса насос ўқининг суюқлик сатҳидан қандай баландликда ўрнатилганлигини кўрсатади. Вакуумметрик сўриш баландлиги атмосфера босимига, суюқлик ҳароратига, ҳажмий оғирлигига, насоснинг конструктив ўзига хос томонларига боғлиқ. Одатда насосларнинг рухсат этилган вакуумметрик сўриш баландлиги нормал атмосфера босими ва суюқликнинг 20⁰С ҳарорати учун насос каталогларида кўрсатилган бўлади.
Н_вак ва Н_s лар орасидаги боғлиқликни Бернулли тенгламасини тузиш асосида кўрсатиш мумкин.
Н _вак = Н_s + V²_s / 2g + h_сўр (1)
Агар насоснинг сўриш бўшлиғидаги босим р_сўр узатилаётган суюқлик учун пар ҳосил бўлиш босимигача пасайса, суюқлик ичида пар пуфаклари ҳосил бўла бошлайди ва насосларнинг нормал ишлаши бузилади. Шунинг учун насосда минимал босим пар ҳосил бўлиш босимидан юқори бўлиши лозим.
«Чегаравий» сўриш баландлиги деб аталувчи максимал рухсат этилган сўриш баландлигини аниқлаш формуласи қуйидаги кўринишга эга бўлади.
Н_s.макс = (Р_ат - Р_п)/ g - h_вс - H (2)
бу ерда  - 1,2 -:- 1,4 запас коэффициенти.
H - кавитацион запас ёки ортиқча босим миқдори.
Агар ишчи ғилдирак парракларига кириш жойидаги босим шу суюқлик учун пар ҳосил бўлиш босимигача пасайса, ишчи ғилдирак парраклари орасидаги фазода пар ҳосил бўла бошлайди. Бу эса кавитация ҳодисасини келтириб чиқаради. Парракли насосларда кавитация ҳодисасини қуйидагича тушунтириш мумкин: суюқликдан ажралган пар пуфакчалари ҳаракатланаётган суюқлик билан илашиб олиб кетилади ва юқори босимли зонага тушиб конденсация натижасида йўқолади. Қисқа вақтда парнинг конденсацияланишида пар пуфакчаларининг йўқолиши оқибатида жойдаги (маҳаллий) босимнинг 1000 ва ундан юқори атмосферагача ортиб кетишига олиб келади. Бу эса шу жойда (ишчи ғилдирак чеккалари ва насос корпусининг ички сиртидаги пуфакча йўқолган нуқтасида) зарба кўринишида намоён бўлади, натижада шу жойларни емириб ташлайди.
Кавитация айниқса чўян материални тез емиради. У ўзига хос шовқин ва насос ичида чирсиллаш каби товушлар билан характерланади, натижада насос ф.и.к., босими пасаяди ва баъзан агрегатнинг титрашига олиб келиши мумкин. Шунинг учун насослар ишида кавитацияга йўл қўйиш мумкин эмас, а сўриш баландлиги шундай ўрнатилиши керакки, унда кавитация ҳодисаси кузатилмасин.
Насоснинг сув бериши ортиши билан рухсат этилган максимал сўриш баландлиги камая боради. Марказдан қочма насослар учун геометрик сўриш баландлигининг рухсат этилган қиймати 5 – 7 метрни ташкил этади.

7.