Ii. Боб Фуқаро ва ишлаб чиқаришга мўлжалланган биноларнинг ёнғин хавфсизлиги

Электр мосламаларида ортиқча юкланиш. Ортиқча юкланишнинг келиб чиқиши ва унинг олдини олиш чоралари

/1; 2; 5; 6; 7; 12/
Ортиқча юкланиш ҳодисаси ҳақида тушунча бериш, таърифини келтириш, унинг келиб чиқиш сабабларини, ёнғин хавфини мисоллар келтириб тушунтириш. Ортиқча юкланишдан муҳофазаланиш йўлларини кўрсатиб ўтиш. 
Юкланиш - деб шундай ҳодисага айтиладики, унда сим ва кабелларнинг электр тармоғида, машиналар чўлғамларида ва аппаратларда ишчи (I_иш) ток рухсат этилган (I_рухс) токдан узоқ вақтга каттадир, яъни I_иш > I_рухс.
Юкланишнинг хавфли томони токнинг иссиқлик таъсири орқали тушунтирилади, моҳияти ва қиймати Джоул-Ленц қонуни билан аниқланади. Ўтказувчилардан узоқ вақтда катта ток ўтганда уларнинг ҳарорати рухсат этилгандан юқори бўлади. Катта бўлмаган юкланишда ҳимоя қатламининг алангаланиши кузатилмайди, лекин унинг эскириши тезлашади.
Юкланишнинг асосий сабаблари бўлиб: ишчи токга симларинг кесим юзаси тўғри келмаслиги; сим юзасини кўпайтирмасдан ҳисобда кўзда тутилмаган ток қабул-қилувчиларни параллел, тармоққа улаш; атроф муҳитнинг ҳароратининг кўтарилиши.
Юкланишнинг олдини олиш учун: ўтказувчиларни кесим юзасини қизишга асосланиб тўғри танлаш керак; катта қувватга мўлжалланган истеъмолчиларни уламасликка ҳарорат қилиш керак; симларни, машина ва аппаратларни совуши учун керакли шароитни яратиш ГОСТ ва ПУЭ га асосан уларнинг қизишини рухсат этилгандан ортмаслигини олдини олиш керак; электр қурилмаларини юкламадан зарарланишини олдини олиш учун эрувчи сақлагичлар, автомат ўчиргичлар ва магнит ишга туширувчиларнинг иссиқлик релеси ишлатилади.

25. 
    Электр мосламаларида катта ўтиш қаршилиги. Катта ўтиш қаршилигининг келиб чиқиши ва унинг олдини олиш чоралари
    

/1; 2; 5; 6; 7; 12/
Катта ўтиш қаршилиги ҳақида тушунча бериш, таърифини келтириш, унинг келиб чиқиш сабабларини, ёнғин хавфини мисоллар келтириб тушунтириш. Катта ўтиш қаршилиги муҳофазаланиш йўлларини кўрсатиб ўтиш. 
Катта ўтиш қаршилиги - деб шундай қаршиликка айтиладики, унда ток бир симдан иккинчи симга ёки симни қандайдир аппаратга ўтиш жойида ҳосил бўлади. Мисол учун, симларни машина ва аппаратларга уланган жойида. Юкламали ток ўтганда бундай жойларда вақт бирлиги ичида иссиқлик ажралиб чиқади, иссиқликни қиймати токнинг квадратига ва ўтиш контакти бўлган жой қаршилигига тўғри пропорционал. Агар қизиган контактлар ёнадиган материалга тегса, уна ёнғин чиқиш мумкин, портлаш хавфи бор тизим бўлса портлаш содир бўлиши мумкин.
Катта ўтиш қаршилигидан ҳосил бўладиган ёнғиндан огоҳлантириш учун сим ва кабелларни мустаҳкам улаш керак (кавшарлаб, пайвандлаб, пресслаб). Сим ва кабел охирларида махсус қисқичлар қўлланса, айниқса алюминий симларда, қизиш камаяди. Мис, латун, бронзадан бўлган контактларни оксидланишдан сақлаш учун уларнинг устки қисми юпқа симоб, кумуш билан қопланади. Эксплуатация қилиш жараёнида контактлар бир-бирига зич ёпишиб туришига, контакт юзаларини қурум (занг) босмаслигига, изоляциясининг шикастланмаслигига эришиш керак.

25.