Ii. Боб Фуқаро ва ишлаб чиқаришга мўлжалланган биноларнинг ёнғин хавфсизлиги

20. Электр ёритгичларнинг турлари. Портлашдан ҳимояланган электр ёритгичларнинг меъёрий ҳужжатлар асосида белгиланиши (маркировкаланиши) /1; 2; 3; 5; 6; 7; 8; 12; 16/
Электр ёритгичлар ҳақида тушунча бериш, уларнинг вазифаси, тузилиши, хиллари ва амалиётда қўлланишини тушунтириш, портлашдан ҳимояланган электр ёритгичга таъриф бериш, уларнинг хиллари ва белгиланишларини кўрсатиш.
Портлашдан ҳимояланган электр ёритгичлар деб, уларнинг конструкциясида қўшимча мосламалар ўрнатилиб атроф-муҳитда ҳосил бўлган портловчи аралашмани алангалантиришни қийинлаштиради.
Ҳамма портлашдан ҳимояланган ёритгичлар портлашдан ҳимоя қурилмасидан ташқари юқори даражасидаги мустаҳкам қобиқдан ва шишадан иборат.
Портлашдан хавфсиз даражадаги ёритгичлар қуйидаги турдаги портлашдан ҳимоя турлари билан таъминланган: портлаш кирмайдиган қобиқли, ток юрадиган қисмларидаги кучланиш қобиқдаги герметик ҳолат бузилса, автоматик равишда ўчадиган.
Портлаш кирмайдиган қобиқли ёритгич
Портлаш кирмайдиган қобиқли ёритгич мисолида стационар ўрнатиш учун мўлжалланган ВЗГ–200 М маркали ёритгични кўриш мумкин:
ВЗГ-200 М.
В – портлашга кирмайдиган қобиқ (взрывонепроницаемая оболочка);
3 – (категория взрывоопасной смеси) портлаш хавфи бўлган аралашма тоифаси;
Г – портлаш хавфи бўлган аралашма тоифаси (категория);
200 – лампанинг қуввати (Вт);
М – такомиллаштирилган (модеризированньй).
Портлашга қарши ўта ишончли ёритгичлар.
Портлашга қарши ўта ишончли ёритгичлар нормал иш таркибида учқун хавфи йўқ, бундан ташқари учқун ёй ва хавфли қизишни қийинлаштирадиган қўшимча мосламаларга эга қилиб чиқарилади.
Мисол учун: Н4Б–300 М; Н4А–ДРЛ–125; НОДЛ.

21. 
    Ишчи, авария ва эвакуация ёритгичлари ва уларга қўйиладиган
    

асосий талаблар /2; 5; 6; 7; 11; 12; 16/
Ишчи, авария ва эвакуация ёритгичларини таърифлаш, уларнинг вазифаси, тузилиши ва амалиётда қўлланиладиган жойларини кўрсатиш, уларга қўйиладиган талабларни тушунтириш.
Амалиётда жойларни ёритиш учун хизмат қиладиган, яъни умумий, бир жойни (местный) ва қўшма (комбинированный) ёритиш қурилмалардан ташқари бир хил ҳолларда авария ва эвакуация ёритиш мосламалари ҳам қўлланилади.
Булар қуйидаги ёритиш турларига бўлинади:
- ишчи, иш жойларини керакликча ёритиш учун (маълум бир чегараланган ҳудудни ёритиш учун);
- авария лампалари, ишни маълум бир вақтгача давом эттириш учун (ишчи ёритиш йўқ бўлган ҳолатда);
- эвакуация лампалари, ишчи ва авария ёритиш лампалари йўқ бўлган ҳолатларда инсонларни хона ва бинолардан эвакуация қилиш учун, (эвакуация йўлларини ёритиш учун).
Эвакуация ёритгичлари қўлланиладиган жойлар:
- ишчилар сони 50 кишидан ортиқ бўлган ишлаб чиқариш хоналарида;
- 50 кишидан ортиқ ишчи ишлайдиган ёки келадиган ишлаб чиқариш ва жамоат биноларининг ўтиш ёки зинапояларида эвакуация учун;
- бир вақтнинг ўзида 100 ишчидан ортиқ киши бўладиган хоналарда (кинотеатр, клублар, аудиториялар);
- болалар боғчасида, болалар уйларида, касалхоналарда бинодаги инсонларнинг сонидан қатъий назар;
- кўп қаватли биноларнинг 6 қаватдан юқори зинапояларида.
Авария ҳолларидаги ёритиш асосан эвакуация йўлларини, чиқиш жойларини ва зинапояларни ёритиши шарт. Улар ишчи ёритиш тармоқларидан алоҳида ўзи бошқа тармоққа уланган бўлиши керак.

21.