Идеал газларда жараёнлар

T

Bunda T - absolyut temperatura (273, 16 + t).

Agar xajm o‘zgarmas bo‘lsa, o‘zgarmas miqdordagi gazning bosimi absolyut temperaturaga to‘g‘ri proporsional ravishda o‘zgaradi:

R = const

T

Gazlarning xolati bosim, xajm va temperaturaga bog‘liq bo‘lgani sababli bu 3 kattalikni ifodalovchi tenglama gazning xolat tenglamasi deyiladi. Bu tenglamani keltirib chiqarish va tushunish uchun Avogadro qonunini ham bilish kerak. Avogadro qonuniga ko‘ra bir xil temperatura va bir xil bosimdagi turli gazlarni teng xajmlardagi molekulalar soni o‘zaro teng bo‘ladi.

Ideal gazning xolat tenglamasi Boyl-Mariot va Gey-Lyussak qonunlarini birlashtirib, Avogadro qonunini hisobga olish yo‘li bilan keltirib chiqarilgan. U quyidagicha ifodalanadi:

PV=n RT

Bu tenglama Mendeleev-Klapeyron tenglmasi ham deyiladi. Bunda p- gazning mollar sonini bildiradi, R esa bir mol gazga tegishli o‘zgarmas koeffitsient bo‘lib, uning qiymati gazning turiga va uning mavjud bo‘lish shart-sharoitlariga bog‘liq emas, u koeffitsient universal gaz doimiysi deyiladi; R=PV va bosim hamda xajm qanday birliklarda o‘lchanishiga qarab, T quyidagi qiymatlarga ega bo‘ladi: R=0,08205l. atm/grad x mol = 62400 ml x mm/grad x mol = 8,313 x 10⁷ erg/grad x mol = 8313 Joulg‘ / grad x mol = 1,987 kal / grad x mol.

Mendeleev - Klapeyron tenglamasi bir mol uchun (n=1) quyidagi ko‘rinishga ega:

PV = RT

Bu yerda V - bir mol gazning xajmi.

Bu tenglamaga kiruvchi kattaliklarda ikkitasining qiymati mahlum bo‘lganda, uchinchi kattalikni hisoblab topish mumkin.

Ideal gazning xolat tenglamasini keltirib chiqarishda molekulaning xajmi va molekularaning o‘zaro tahsir kuchlari hisobga olinmagan. Real gazlarga o‘tilganda esa bularni ehtiborga olish kerak bo‘ladi.

Gaz va suyuqlikda nazariyasini rivojlantirishga katta xissa qo‘shgan golland olimi Yan Diderik Van - Der - Vaalg‘s ideal gazning xolat tenglamasiga bahzi o‘zgartirishlar kiritib, uni real gazlar uchun tadbiq etsa bo‘ladigan xolga keltirda: shu sababli bu tenglama Vander-Vaalg‘s tenglamasi deyiladi: