Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Elektr yuritmalar motor turiga karab turlari. 
Elektr yuritmalar motor 
turiga karab quyidagi turlarga bo‘linadi: 

asinxron elektr yuritma
; 

o‘zgarmas tok elektr yuritmasi; 

sinxron elektr yuritma; 

chiziqli elektr yuritma. 
Ba’zi elektr yuritmalar texnologik mashina turiga qarab tasniflanadi. 
Masalan: vibroelektryuritma va shunga o‘xshashlar.
Funksional va prinspial sxemalar
- Elektr yuritma murrakab elektromexanik 
tizim bulib odatda ular elektr yuritma elementlaridan tashkil topadi. Elektr 
yuritma nazariyasida bu elementlar bajariladigan vazifasiga ko’ra tasniflanadi. 
Elektr yuritmalarni o‘rganishda odatda tarkibiy (strukturaviy) sxemalardan 
foydalaniladi. Bunda xar bir element aloxda turtburchak shaklida va kirish 
xamda chikish signallari bilan beriladi. Undan tashkari xar bir elementning 
boshka elementlar bilan boshlanishlari kursatiladi. Xar bir element odatda 
tarkibiy sxemalarda uzatish funksiyalari bilan yoki uzatish koeffitsientlari bilan 
xarakterlanadi.
Elektr yuritmalarni ishlash prinsiplari funksional va prinsipial elektr 
sxemalarda ifodalanadi. 6.1.3 va 6.1.4-rasmlar.

---

328 
6.1.3. Funktsional sxemaga misol. 
Funksional sxemalarda funsonal birlik sifatida aloxida qurilma olinadi va 
ularni ishlash prinsipi bilan bog‘lab beriladi.
Prinsipial sxemalarda esa elektr yuritmaning kuch va boshkaruv zanjiridagi 
elektr bog‘lanishlar bir chizikli elektr sxemada beriladi. Elektr sxemadagi 
elementlar (kontaktlar, kommutatsion apparatlar rele va x.k.) shartli belgilar 
orkali ko‘rsatiladi.
6.1.4. Printspial sxemaga misol. 
Elektr yuritma xarakatni uzatilishiga qarab turlari. 
Elektr yuritma 
xarakatni uzatilishiga qarab quyidagi guruxlarga bo‘linadi:
1. Transmissiyali, bunda xarakat bir motordan bir necha ishchi mexanizmga 
uzatiladi.

---

329 
2. Individual (yakka), bunda har bir ishchi organ aloxida motorga (yuritmaga) 
ega bo‘ladi.
3. O‘zaro bog‘langan (ko‘p motorli), bunda elektr yuritma tizimi bir texnologik 
jarayonda yagona boshqarish tizimi orkali bir necha (o‘nlab) motorlarni o‘z 
ichiga oladi.