Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Avtomatlashgan elektr yuritmalar
- bu elektr yuritmalarda boshqaruv 
signali inson ishtirokisiz hosil qilinadi va boshqariladi. Bunday elektr 
yuritmalar sanoat robotlari va manipulyatorlarda qo‘llaniladi.
Avtomatlashgan elektr yuritmalar deb ishchi mashinalarning ijrochi 
organlarini xarakatga keltirish maqsadida elektr dvigatel, o’zgartgich, uzatuvchi 
va boshqaruvchi qurilmalardan iborat elektromexanik tizimga aytiladi. 6.1.5-
rasm. 
6.1.5-rasm. Avtomatlashgan elektr yuritmaning funktsional sxemasi.
 
Tok turiga ko’ra elektr yuritmalarni turlari - 
tok turiga karab elektr 
yuritmalar quyidagilarga bo’linadu:

o‘zgaruvchan;

---

331 

o‘zgarmas.
Elektr energiya o‘zgartkichi turiga qarab 
- elektr energiya o‘zgartkichi 
turiga qarab tiristorli va elektrmashinali elektr yuritmalarga bo‘linadi.
Tiristorli elektr yuritmalar keng tarqalgan rostlanadigan elektr yuritmalar 
bo‘lib uning asosan quyidagi turlari mavjud: 
1.
Tiristorli o‘zgartkich-o‘zgarmas tok motori (TP-D ). Bunda 
tiristorli o‘zgartkich uzgaruvchan tokni uzgarmas tokka uzgartirib chikish 
kuchlanishini noldan nominalgacha uzgartiradi.
2.
Tiristorli kuchlanish uzgartkichi – asinxron motor (TPN-AD). 
Bunda tiristorli kuchlanish uzgartkichi uzgaruvchan tokni chikish kuchlanishi 
uzgaradigan uzgaruvchan tokga aylantirib beradi. Tezligi rostlanadigan asinxron 
motorlarni kupchiligi ushbu elektr yuritma tizimida ishlaydi. 
3.
Tiristorli chastota uzgartkichi-asinxron motor (TPCH-AD). Bu 
uzgartkich sanoat chastotadagi uzgaruvchan tokni chikish kuchlanishi va 
chastotasi uzgaradigan uzgaruvchan tokka aylantirib beradi. Bu usul eng 
zamonaviy takomillashgan usul bulib oxirgi paytda keng tarkagan elektr 
yuritma turidan biridir. 
4.
Uzgarmas tok generatori-uzgarmas tok motori (G-D). Bunda 
uzgarmas tok generatori kuchlanishi uygotish tokini uzgartirish orkali 
rostlanadi. Motor tezligi esa asosan yakor kuchlanishini uzgartirish orkali 
amalga oshiriladi. Bu elektr yuritmalar yakin utmishda rostlanadigan elektr 
yuritmalarni asosini tashkil etar edi. Xozirgi paytda bu elektr yuritmalarni 
urniga 
chastotali 
boshkariladigan 
asinxron 
elektr 
yuritmalar 
keng 
qo‘llanilmokda. [1,3]