Icmailov Astan Ibragimovich Bokiyev Abdujolol Abdulxamitovich

Rekuperativ tormozlash 
motorning tezligi salt ishlash tezligidan oshib 
ketgan paytda yuzberadi. Bunda motor generator rejimiga utadi va energiyani 
tarmokga kaytaradi. SHuning uchun bunday tormozlash rekuperativ tormozlash 
deyiladi. Motor generator rejimiga utganda moment yunalishini uzgartiradi va 
tormozlash jaraeni to tnzlik motor rejimiga utguncha davom etadi. Rekuperativ 
tormozlanish nol tezlikka bormas ekan. Bunday tormozlanish kupincha reaktiv 
karshilik momentli texnologik mexanizmlarda eki kutblar soni kupaytirilganda 
yuz beradi. Rekuperativ tormozlanishni amalga oshirish uchun maxsus sxema 

---

345 
kullash kerak emas , balki bu jaraen elektr mashinaning xossasidir. Rekuperativ 
tormozlanish boshkarilmaydi va yukotib bulmaydi. 
Elektr yuritmalarni tormozlashda bundan tashkari mexanik bloklagichlar 
xam kullaniladi tormozlash jaraeni tugagandan sung mexanik tormoz bilan 
maxkamlab kuyiladi. [11] 
NAZORAT SAVOLLARI: 
1.
O‘tish jarayonlarining parametrlarini ta’riflab bering. 
2.
Elektromagnit o‘tish jarayonlari nima? 
3.
Elektromexanik o‘tish jarayonlari nima? 
1. Elektrodinamik tormozlash nima ?
2. Karshi ulab tormozlash nima ?.
3. Rekuperativ tormozlash ?.
4. Elektromagnit utish jaraenlari kursatkichlarini ayting ?
VI bob.
6.3. Elektr dvigatellarning qizishi va sovishi. elektr yuritmalarni xisoblash va 
tanlash 
Reja: 
6.3.1. Elektr dvigatellarning qizishi va sovushi.
6.3.2. Elektr dvigatellar quvvatini tanlash. Uzoq, qisqa va takrorlanadigan 
qisqa muddatli ish rejimlari uchun dvigatel quvvatini tanlash.
 
6.3.1. Elektr dvigatellarning qizishi va sovushi.
Dvigatellarning ishlash jarayonida qizishi ularning yuklama 
diagrammasiga bog‘liq. Dvigatelni ishlatish
щ
aroitida hosil bo‘ladigan eng
yuqori harorat undan foydalanish ko‘rsatgichining darajasi bo‘lib
hisoblanadi. Elektr dvigatellar ishlanganida albatta qiziydi, bu barcha 
dvigatellarda sodir bo‘ladigan energiya isrofi tufayli hosil bo‘ladi.
Dvigatellardagi elektr energiya isroflarining barcha turlari issiqlikka
aylanadi va uning bir qismi tashqi muhitga, boshqa bir qismi
mashinaning qizishiga sarf bo‘ladi. 

---

346 
Agar atrof-muhit harorati 40°S deb qabul qilinsa, u holda dvigatel
izolyasiyasi haroratning muhit haroratidan oshishi 105°S (A sinfdagi
izolyasiya uchun), 130°S (V sinfdagi izolyasiya uchun) va )80°S (N
sinfdagi izolyasiya uchun) chegaragacha ruxsat etiladi. CHulgam izolyasiyasi
harorattining tegishli me’yoriy xujjatda belgilagan harorattdan oshishiga yo‘l
qo‘yilmaydi, chunki bu dvigatel izolyasiyasining buzilishiga va xizmat
muddatiniig qisqarishiga olib keladi.
Elektr dvigatellarning qizish jarayonini tushunishni osonlashtirish
uchun shartli ravishda dvigatelning butun hajmi bir me’yorda isiydi, issiqlik
esa uning sirtidan bir tekisda tarqaladi va issiqlik sig‘imi hamda issiqlik
uzatilishi dvigatel va tashqi muhit haroratlari farqiga proporsional deb
hisoblanadi. Ana shu sharoit uchun dvigatelning o‘ta qizish harorati