|
I
0
ω
1
- ferromagnit o‘zakda transformatorning asosiy magnit oqimini
hosil qiluvchi yig‘indi magnitlovchi kuch.
(3-18) ifoda yuklama bilan ishlayotgan transformator uchun magnitlovchi
kuchlar tenglamasidir.
YUklama bilan ishlayotgan transformatorning magnitlovchi kuchlar
tenglamasidan shu sharoit uchun toklar tenglamasini yozish mumkin. Buning
uchun (3-18) ifodaning har ikki tomonini birlamchi chulg‘am o‘ramlari soni
ω
1
ga bo‘lamiz:
1
2
2
1
0
I
I
I
(4.1.12)
yoki
2
1
0
'
I
I
I
(4.1.13))
bu erda
1
2
2
2
'
I
I
birlamchi chulg‘am o‘ramlari soniga keltirilgan ikkilamchi
chulg‘am toki.
193
Keltirilgan elektr kattaliklar haqida keyinroq batafsil to‘xtalib o‘tamiz. Endi
(3-19) ifodadan birlamchi chulg‘am toki
1
I
ni aniqlaymiz:
.
'
2
0
1
I
I
I
(4.1.14)
Bu tenglama yuklama bilan ishlayotgan transformator uchun toklar
tenglamasidir.
Demak, yuklama bilan ishlayotgan transformatorning birlamchi chulg‘am
toki
1
I
ikki qismdan iborat ekan: salt ishlash toki
0
I
va ikkinchi chulg‘am
tokining magnitsizlash ta’sirini kompensatsiyalovchi
2
'
I
qismi. Bu
tenglamadan ko‘rinib turibdiki, agar
I
2
= 0 bo‘lsa,
2
'
I
tok ham nolga teng
bo‘ladi. Bu holda
0
1
I
I
bo‘ladi. Bu sharoit esa salt ishlash sharoitidir.
Agar ikkilamchi chulg‘am qismalariga yuklama ulansa, bu zanjirdan tok
2
I
o‘ta boshlaydi. Tok
2
I
hosil qiladigan magnitlovchi kuch
2
2
I
po‘lat o‘zakda
asosiy magnit oqimi
F
ga teskari yo‘nalgan magnit oqimini hosil qiladi. Bu
sharoitda asosiy magnit oqimi kamayishi lozim. Agar transformatorning asosiy
magnit oqimi kamaysa, birlamchi va ikkilamchi chulg‘am EYUK larining
muvozanati buziladi. Lekin amalda bunday bo‘lmaydi. CHunki bu sharoitda
magnit oqiminiig (va buning natijasida
1
E
EYUK ning) kamayishi o‘z–
o‘zidan birlamchi chulg‘am tokining ortishiga olib keladi. SHuning uchun
ham agar
0
2
I
bo‘lsa,
0
1
I
I
bo‘ladi. YUklama toki
2
I
qancha kattalashsa,
birlamchi chulg‘am toki
1
I
ham mos ravishda shuncha kattalashadi. Agar tok
2
I
qancha kamaysa, tok
1
I
ham
shuncha kamayadi. SHunday qilib, tok
2
I
ning har qanday o‘zgarishi tok
1
I
ning xuddi shunday o‘zgarishiga olib keladi.
Birlamchi chulg‘am magnitlovchi kuchining bir qismi (ya’ni, -
2
2
I
)
teskari
oqim hosil qiluvchi ikkilamchi chulg‘am magnitlovchi kuchi
2
2
I
ning
ta’sirini yo‘qotadi, ya’ni kompensatsiyalab turadi va shu asosda ferromagnit
o‘zakda magnit oqimi yuklama qiymatining har qanday o‘zgarishiga qaramay
deyarli bir xilda qoladi. Demak, birlamchi chulg‘am tokining ikkinchi
qismi
2
'
I
hosil qiladigan magnitlovchi kuch
(
ya’ni
-
2
2
'
I
)
magnitlovchi
kuch
2
2
I
ga teng va yo‘nalishi bo‘yicha unga qarama–qarshi bo‘ladi. [1,2]
194
Oldin aytib o‘tganimizdek, transformatorning salt ishlash toki birlamchi
chulg‘am nominal tokining juda oz qismini (amalda 2 . . .
I0%
ini) tashkil
qiladi. SHuning uchun, ko‘pincha, taqribiy hisoblashlarda toklar tenglamasida
4 e’tiborga olinmaydi. U holda:
1
2
2
1
2
1
ёки
I
I
I
I
bo‘ladi. (4.1.15)
Bundan:
.
1
2
1
2
1
K
I
I
(4.1.16)
Ma’lumki, kuchlanishni pasaytiruvchi traisformatorlarda
U
1
>U
2
bo‘ladi.
Lekin transformator ishlayotganda uning ishlashi uchun (o‘zida) sarflanadigan
quvvat juda kichik bo‘ladi. SHuning uchun transformatorning birlamchi va
ikkilamchi chulg‘ami quvvatlari deyarli teng deyish mumkin. Demak,
transformatorning katta kuchlanishli chulg‘amida tok kuchi kichkina;
kuchlanishi kichik bo‘lgan chulg‘amida tok kuchi katta bo‘lar ekan. SHunday
ekan, transformatorning transformatsiyalash koeffitsientini uning birlamchi va
ikkilamchi toklari nisbati bilan ham aniqlash mumkin, ya’ni
.
1
2
2
1
1
2
2
1
I
I
U
U
E
E
K
(4.1.17)
Transformatorda birlamchi chulg‘am tokining ikkinchi qismi, ya’ni
2
'
I
ning quvvati transformator orqali iste’molchiga uzatiladigan quvvatga tengdir,
ya’ni:
.
cos
cos
cos
2
2
2
2
2
1
2
1
2
2
2
1
1
2
I
E
E
I
E
I
(4.1.18)
SHunday qilib, yuklama ulanganda birlamchi chulg‘amda hosil bo‘ladigan
tok
2
'
I
ikkilamchi chulg‘amning magnitlovchi kuchini
muvozanatlaydi
hamda
ikkilamchi
chulg‘am
orqali
iste’molchiga
uzatilayotgan quvvatni elektr tarmog‘i orqali transformatorning birlamchi
chulg‘amiga kelishini ta’minlaydi.
YUqorida keltirilgan ifodalar va mulohazalar asosida yuklama bilan
ishlayotgan transformator uchun EYUK lar va toklar tenglamasini quyidagicha
yozish mumkin:
195
.
,
,
'
2
0
1
2
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
I
I
I
R
I
x
I
j
E
U
R
I
x
I
j
E
U
(4.1.19)
Do'stlaringiz bilan baham: |
