Transformatorlar Transformator

Transformatorlar

Transformator-ikki yoki undan ortiq induktiv bog‘langan chulg‘ami bo‘lgan, elektromagnit induksiya hodisasi asosida bir yoki bir nechta o‘zgaruvchan tok va kuchlanish sistemasini chastotasini o‘zgartirmagan holda boshqa bir yoki bir nechta o‘zgaruvchan tok va kuchlanish sistemasiga aylantirish uchun xizmat qiladigan statik qurilmadir.

Transformatorning birlamchi cho‘lg‘ami o‘zgaruvchan tok (w₁-birlamchi cho‘lg‘amning uramlar soni), ikkilamchi cho‘lg‘ami elektr energiya iste’molchisiga ulanadi (w₂-ikkilamchi cho‘lg‘amning uramlar soni).

Transformatorning nominal kattaliklari: to‘la quvvat S_nom, birlamchi va ikkilamchi cho‘lg‘amlarning liniya kuchlanishi U_1lnom,U_2lnom va ulardagi toklar I_1nom, I_2nom, FIK _nom, tarmoq chastotasi f kabi kattaliklar ishlab chiqarish korxonasi tomonidan berilgan pasportda keltirilgan bo‘ladi. Bundan tashqari transformator pasportida transformator birlamchi chulg‘amining salt ishlash toki I₀ birlamchi chulg‘amning liniya toki I_1nom ga nisbatan foizlarda va qisqa tutashuv sinov kuchlanishi U_q birlamchi chulg‘am liniya kuchlanishi U_1lnom ga nisbatan foizlarda ko‘rsatiladi. Ko‘p fazali transformatorlar uchun chulg‘amlarning ulanishi va ulanish guruhlari ko‘rsatiladi, masalan, uch fazali ikki chulg‘amli transformator Y/Y-0 yoki Y/-11 shaklida beriladi. Bu yerda sonlar ulanish guruhini belgilab, past kuchlanishli cho‘lg‘am liniya EYUKining yuqori kuchlanishli cho‘lg‘am liniya EYUKiga nisbatan burchak siljishini soat strelkasi yunalishida ko‘rsatadi. Guruhlar uchun 30 li burchak bir birlik qilib olingan. Shunday qilib, 12- guruhda siljish 360ga, 11 guruhda siljish 330ga teng. Transformatorlarni parallel ulashda guruhlarni bilish shart.

Transformatorning nominal quvvati deganda uning to‘la quvvati tushuniladi.

Bir fazali transformator uchun

S_nom =U_1nom I_1nom =U_1lnom, I_1lnom

uch fazali transformator uchun

S_nom =3U_1nom I_1nom= U_1lnom, I_1lnom

bu yerda U_1nom va I_1nom-birlamchi chulg‘am kuchlanishi va toki.

Ikkilamchi nominal kuchlanish-bu salt ishlash rejimi (I₂=0)dagi transformator ikkilamchi chulg‘ami qismalaridagi kuchlanish. Faza kuchlanish uchun

U_2nom =U₂₀

Ikkilamchi nominal tok-shartli ravishda ikkilamchi chulg‘am nominal quvvati va kuchlanishidan hisoblangan tok.

Bir fazali transformator uchun

I_2nom =I_2lnom =S_nom /U_2lnom

uch fazali transformator uchun

I_2lnom =S_nom / U_2lnom- liniya toki

I_2lnom =S_nom / U_2nom –faza toki

Magnit o‘tkazgich bilan biriktirilgan asosiy magnit oqimi tomonidan birlamchi va ikkilamchi chulg‘amda hosil qilingan EYUK

(7.1)

bu yerda F=F_msin t-asosiy magnit oqimi.

EYUKlar ularni induksiyalagan magnit oqimlaridan faza buyicha 90° ga kechikadi. Ularning ta’sir etuvchi qiymatlari.

Yuqoridagi ifodadan asosiy magnit oqimi yordamida hosil qilingan EYUKning ta’sir etuvchi va kompleks ifodasini hosil qilamiz.

(7.2)

Birlamchi va ikkilamchi chulg‘am sochilish EYUK

(7.3)

bu yerda X₁=2fL_1soch=L_1soch va X₂=2fL_2soch=L_2soch induktiv qarshilik, L₁ va L₂ - birlamchi va ikkilamchi chulg‘amda magnit oqimi sochilishidan hosil bo‘lgan induktivlik.

Transformasiya koeffisienti

(7.4)

Transformatorning yuklama koeffisienti

(7.5.)

Transformatorda kuchlanish isrofi

a)nominalga nisbatan foizlarda

(7.6 a)

b) nisbiy birliklarda

(7.6 b)

bu yerda cos₂ – iste’molchi quvvat koeffisienti.

U₂=f() ning U_1nom=const, f=const va cos₂=const bo‘lgan hollardagi tashqi xarakteristikasi

U₂= U_2nom=(1-u_n) (7.7 a)

yoki nisbiy birliklarda

(7.7 b)

U_1nom=const va f=const holatida salt ishlash rejimidagi quvvat isrofi (I₂=0)

a) bir fazali transformatorda

P₀=U_1nomI₀cons₀ =I₀²(R₁+R₀) I₀²R₀ (7.8 a)

b) uch fazali transformator uchun

P₀=3U_1nomI₀cons₀ =3I₀²(R₁+R₀) 3I₀²R₀ (7.8 b)

I_1nom=const va f=const holatida qisqa tutashuv tekshiruv rejimidagi quvvat isrofi

(Z_n0)

a) bir fazali transformatorda

P_kt=U_1ktI_1nomcons_kt =I²_1nomR_kt (7.9 a)

b) uch fazali transformator uchun

P_kt=3U_1ktI_1nomcons_kt =3I²_1nomR_kt (7.9 b)

Transformatorning quvvai isrofi

(7.10)

Transformatorning FIK

yoki

(7.11)

Transformatorning FIKning maksimal ifodasi

(7.12)

bu yerda -transformator yuklanishining optimal koeffisienti

Hozirgi zamon qudratli transformatorlarida bu koeffisient 94-99% ga etadi.