Ichki kasallikiar

5 .7 . 0 ‘pka yiringlashi
5 . 7 .1 . 0 ‘pka a b sse ss i va g an gren asi
0 ‘p k a abssessi
d e b , o ‘p k a t o ‘q im a s in in g c h e g a ra la n ish ig a m oyil 
b o i g a n yiringli c h irish ig a aytiladi.
0 ‘p k a gangrenasi
d e b , o ‘p k a t o ‘q i m a s i n in g c h e g a r a l a n m a y
yiringli ch irishiga aytiladi.
Etiologiyasi.
( У р к а a b s s e ss in i, a s o s a n , s t r e p t o k o k k l a r , s t a -
filo k o k k la r keltirib c h iq a r a d i. B u n d a n ta s h q a r i, F r i d l e n d e r t a y o q ­
c h a s i, i c h a k ta y o q c h a s i, viruslar, b a k te r iy a la r keltirib c h iq a r g a n
o ‘c h o q li z o tilja m d a n k eyin rivojlanadi.
0 ‘p k a g a n g r e n a s i esa, a n a e r o b flora: spirallar, a n e r o b s t r e p ­
t o k o k k l a r tufayli riv ojlanadi. S o v u q q o tis h , ta m a k i c h e k is h , spirtli 
i c h i m li k l a r n i i s t e ’m o l qilish kasa llik riv o jla n ish ig a m o y il q ilib 
q o ‘yadi.
0 ‘p k a abssessi b ilan g a n g r e n a s i kelib c h iq is h id a o ‘tk ir k r u p o z
p n e v m o n i y a l a r , y u q u m li n a r s a la r n in g — sh ilim s h iq yiring, q u s u q
m assalari va s h u kabilarn i m a y d a b ro n x la rg a tu sh ib qolishi k a tta rol 
o ‘y n a y d i. Bu k a s a llik la r q o n o q i m i b ila n o ‘p k a g a in fe k s iy a la r 
tu s h g a n d a h a m d a k o ‘krak qafasi ja ro h a tla n g a n d a h a m p a y d o boMishi 
m u m k in . Abssess keltirib c h iq a r u v c h i sab a b la rg a va in feksiyaning 
o ‘p k a t o ‘q im a s ig a kirish y o l l a r i g a q a r a b a s p ira ts io n , o b tu r a ts io n ,
m e t a p n e v m o n i k , g e m o t o g e n , e m b o l i k , lim f o g e n va t r a v m a ti k
abssesslarni farqlaydilar.
A spiratsion abssessning rivojlanishiga y o r d a m beruvchi om illarga 
h u sh s iz h o la t, m a s a la n , ogMr y u q u m li kasalligi boMgan b e m o r -
123

---

lar, spirtli ic h im lik la r ic h ib m a s t b o ‘lish, b a ’z a n u m u m i y n a r k o z
o s tid a o ‘tk a z ilg a n o p e r a ts iy a la r kiradi. M e t a p n e v m o n i k abssesslar 
k e y in g i y illa r d a a n c h a k a m u c h r a y d i , c h u n k i p n e v m o n i y a l a r
su lfanilam id p re p a ra tla r va a n tib io tik la r bilan yaxshi d a v o la n m o q d a .
G e m o t o g e n - e m b o l ik abssesslar k o ’p i n c h a s e p tik o p iy e m iy a bilan 
birgalikda k e c h a d ig a n kasalliklarda kuzatiladi. K o ‘p i n c h a o ‘p k a n in g
e m b o lik yirin g lan ish i t r o m b o f le b itd a , se p tik e n d o k a r d i t d a , o s te o -
m iy e litd a , t u g ‘is h d a n keyingi se p sisd a u c h r a y d i.
L im fo g en abssesslari — k o bks o rg a n la rin in g yiringli y a llig ia n is h i 
b i l a n o g ‘r i y o t g a n s h a x s l a r d a , s h u n i n g d e k , o ‘p k a g a i n f e k s iy a
lim f o g e n y o ‘l b ila n k irgan yiringli fib rin o z p le v ritla rd a y u z berishi 
mum kin.
Klinikasi.
0 ‘p k a y irin g la g a n d a ikki d a v r farq qilinadi: b irinchisi, 
abssess y o r ilg u n c h a b o i g a n d av r, ik k in c h i, abssess y o r ilg a n d a n
keyingi davr.
B irin ch i d a v r abssess y o r ilg u n c h a b o i g a n d a v r o g i r k e c h ish i 
b i l a n x a r a k t e r l a n a d i . Bu d a v r d a b e m o r t a n a h a r o r a t i 4 0 ° C ga 
k o ‘tarilish i, q a ltir a s h , h a n s ir a s h , b o ‘s h a s h is h , is h ta h a y o ‘q o lishi, 
b o s h o g ‘r i g ‘i, b a ’z a n y o n b o s h d a o g ‘riq p a y d o b o l i s h i k a b i 
belgilardan noliydi, te z - t e z y u z a nafas oladi. Kasal t o m o n i n a fa sd a n
o r q a d a q o la d i. P e r k u s s i y a d a s h i k a s t l a n g a n s o h a u s t i d a o g ‘riq 
a n i q l a n a d i, b u s o h a d a g i q o v u r g ‘a la r o ra s in i s te to s k o p b ila n bosil- 
g a n d a y o l a l refleksi kuchayadi. Bu plevraning y a llig la n is h ja ra y o n ig a
to rtilish in in g ilk belgisidir. Puls tezla sh g an — m in u tig a 120 ta g a c h a , 
y u r a k t o n la r i b o ‘g ‘iq ro q , a u s k u lta ts iy a d a q a ttiq , b a ’z a n b ro n x ia l 
nafas, q u r u q va n a m xirillashlar eshitiladi. R e n tg e n o lo g ik y o ‘l bilan
te k s h irib k o ‘rilg an d a , infiltratsiyasi b o r j o y q o r a y ib tu ra d i.
Ik k in c h i d a v r yiringli b r o n x l a r b o ‘sh lig 1 g a y o r ilis h id a n b o s h ­
lanadi. B e m o rla r d a n b ir talay (1 l.ga cha va b u n d a n k o ‘p ro q ) yiringli 
yoki c h ir ik b alg ‘a m c h iq a d i. A bssessda b a lg ‘a m yashil rangli, hidsiz 
b o l a d i . G a n g r e n a d a esa b a lg ‘a m s h o k o la d tu s id a va q o l a n s a hidli 
b o l a d i . S u tk a ic h id a ajralib c h i q a d ig a n b a lg ‘a m m iq d o r i ortish i 
b ila n b e m o r l a r n i n g u m u m i y ah v o li sezilarli d a r a j a d a y a x sh ila n ib
b o r a d i, t a n a h a r o r a ti esa p a sa y a d i, in to k sik a tsiy a h o la tla ri a s ta - 
sekin p asayib, is h ta h a asl h o lig a k elad i, q o n d a le y k o tsitla r soni 
k a m a y a d i va E C h T se k in la sh a d i. A y rim h o lla r d a k u c h li y o l a l d a
o ‘pka ichidagi bosim a n c h a g in a oshishi natijasida abssess plevra b o ‘sh - 
l i g l g a yorilib p le v r o p u lm o n a l sh o k ( p io p e v m o t o r a k s ) yoki yiring
124

---

k o ‘ks o r a l i g i b o ‘s h l i g 4 g a y o r i l g a n d a ( k a m d a n k a m ) y irin g li 
m ediasten it rivojlanishi m u m k in . Balg‘a m m iq d o ri va unin g xarakteri 
b o ‘shliq h a jm ig a , y irin g m i q d o r ig a , q o ‘z g ‘a tu v c h isig a va abssess 
j o y la s h g a n so h a g a bogMiq boMadi.
0 ‘p k a g a n g r e n a s i ogMr k a s a llik h i s o b l a n a d i . U n i n g k lin ik
k e c h ish i, a s o s a n , oMkir abssessni e sla ta d i, b iro q h a m m a a lo m a tla ri 
b i r m u n c h a y a q q o l ifo d a la n g a n . Balg‘a m «ogMz toMib» ajra lad i, u 
b a d b o ‘y h id g a ega, g u n g u r t - s h o k o l a d rangli, s u y u q , k o lp m i q d o r d a
t u r l i - t u m a n , j u m l a d a n , a n a e r o b m i k r o b l a r n i s a q l a y d i . 0 ‘p k a
a b s s e s s i d a g id e k x a r a k t e r g a e g a boM gan h a r o r a t r e a k s i y a s i d a n
tash q ari, o^pka g angrenasi ning dastlabki a lo m a tla rid a n biri jara y o n g a
plevra h a m ja lb etilganligini k o ‘rsatuvchi y o n b o s h d a n o g lriqni p ay d o
boMishidir. O g ‘riq u z o q vaqt saq la n ib qoladi. A yniqsa, yoMal paytida 
ogMzdan k e lu v c h i qoMansa h id g a n g r e n a n i n g d o im iy va d astlabki 
alom atlaridir.
T u f d o n d a b a lg ‘a m u c h q a v a tg a ajraladi: y u q o rid a g isi su y u q , 
k o ‘p iru v c h i, o ‘rtadagisi — s e r o z , pastdagisi — u v o q s im o n , u n d a n
D itrix p ro b k a la ri va o ‘p k a t o ‘q im a s i p a r c h a la r i to p ila d i. Balg‘a m ,
a y n iq sa , e r ta la b k o ‘p m i q d o r d a ajra lad i (sutkasiga 5 0 0 —800 ml). 
G a n g r e n a b o ‘shligMdagi narsa b ronxga tu sh a y o tg a n d a b e m o r k o ‘krak 
q a fa sin in g kasal boMagidan q a ttiq o g ‘riq bilan oMuvchi yoMal p a y d o
boMadi. B alg‘a m m i k r o s k o p o stid a te k s h ir ilg a n d a p a r c h a la n g a n
h o la td a g i yiring h u ja y ra la ri, y o g ‘ kislotasi ignalari, y o g 1 to m c h ila r i, 
elastik tolalari va turli ba k te riy a la r k o ‘p m iq d o r d a topiladi. O byektiv 
t e k s h i r i l g a n d a o ' p k a n i n g s h i k a s t l a n g a n j o y i u s t i d a p e r k u t o r
t o v u s h n i n g o M m aslashganligi, to v u s h titr a s h in in g k u c h a y is h i va 
k o ‘p m iq d o r d a g i q u r u q va hoM xirillash e shitila di.
R e n tg e n o lo g ik te k sh rish
o 'p k a abssessidagi d astlab k i d av rid a
b u t u n , yaxshi c h e g a r a la n g a n o ‘p k a to 'q i m a s i n i k o 'r sa ta d i. Ik kinchi 
d a v r d a qorongM lashgan jo y n in g y u q o ri q ism id a yorish g an yer, unin g
p a s tid a e sa t a n a h a r o r a t l a n g a n d a o 'z g a r a d ig a n e r k in s u y u q lik n in g
g o r iz o n ta l j o y la s h g a n o 'r n i k o 'r in a d i. A n c h a k e y in ro q y o rish g a n
y e r y a n a h a m a n iq boMadi, atrofdagi soya halqasi y a n a h a m torayadi.
X ro n ik abssess 
0
‘zg a rg an o ‘pka t o 'q i m a s i a tro f id a fibroz tolalari 
soyasi k o 'r in a d i. R e n tg e n d a abssessni o ‘p k a g a n g r e n a s id a n farqlash 
deyarli m u m k i n e m a s . P a r c h a la n a y o tg a n b o ‘sh liq ichki d e v o r n in g
n o t e k i s , s h o k i l a s i m o n q i r r a l a r i a t r o f i d a s e k v e s t r l a r b o r l i g i n i
k o 'r s a t a d i v a a y n i q s a , zaif, b i r o r ogMr kasa llik b ila n o g 'r i g a n
shaxslarda g a n g r e n o z abssess borligini ta x m in qilishga im k o n beradi.
125

---

B e m o r n i n g 2 — 3 oy d a v o m i d a tu z a lm a slig i o ‘p k a abssessi x ro n ik
tu s o lg a n in i k o ‘rsatadi.
0 ‘p k a n in g yiringli k a sa lliklarida q u y id a g i a s o r a tla r kuzatilishi 
m u m k in : abssessning plevra b o ‘shlig‘iga te s h ib ch iq ib , p i o p n e v m o -
to ra k s hosil b o ‘lishi, g a n g r e n a d a — o g i r ix o ro z plevrit, o ‘p k a n in g
sh ik a s tla n g a n j o y id a yangi ab sse ssla rn in g p a y d o b o ‘lishi, o ‘p k a d a n
q o n ketishi, m i y a n in g m e ta s ta tik abssesslari.