Ichki kasallikiar

O byektiv tekshirish.
P u ls n in g ta ra n g lig i, y u r a k c h o ‘qqisidagi 
z a r b n i n g k u c h a y g a n lig i va c h a p q o r i n c h a gip ertro fiy asi n atijasida 
y u r a k n in g c h a p c h e g a ra si o z r o q c h a p g a surilganligi h a m d a a o r ta d a
ikkinchi to v u s h ak se n ti a n iq la n a d i. K e y in c h a lik b e m o r nafas qisishi 
va y u r a k s o h a s id a o g ‘riq p a y d o boM ganidan sh ik o y a t qilad i, b u hoi 
q o n a y la n is h ishidagi y e tis h m o v c h ilik n in g d astlab k i a lo m a tla r id a n
va k o r o n a r q o n a y la n is h in in g b u z ilg a n lig id a n d a lo la t b e ra d i. Bu 
v aqtda obyektiv tekshirishda y u ra kning c h a p q o rin c h a hisobiga a n c h a
k e n g a y g a n l i g i n i , m i t r a l y e t i s h m o v c h i l i k n i n g avj o l g a n l i g i d a n
d a lo la t b e r u v c h i u n c h a li k a n iq e s h itilm a y d ig a n sistolik sh o v q in , 
taxikardiya va a h y o n - a h y o n d a , y akka-yakka holdagi ekstrasistolalarni 
a n i q l a s h m u m k in .
187

---

A rterial g ip e rto n iy a n in g k e c h ik k a n d a v r la rid a titr o q a r itm iy a va 
y u ra k a stm a s i kabi o g ‘ir y u ra k h o d isa la ri p a y d o b o ‘ladi. M i o k a r d
infarkti — a rte ria l g i p e r to n iy a n in g y u r a k d a q o ld ir a d ig a n e n g o g ‘ir 
va b i r m u n c h a k o ‘p u c h ra y d ig a n asoratidir. M io k a r d infarkti tegishli 
k o r o n a r a r itm iy a n in g u z o q v a q tg a c h a s p a z m va t r o b o z h o la tid a
b o i i s h i o q ib a tid a kelib ch iq a d i.
A r te r ia l g i p e r t o n i y a d a b u y r a k t o m i r l a r i n i n g s h i k a s t l a n i s h i,
bu y ra k la r arteriosklerozi boshlanishiga olib keladi. A sta-se k in b u y ra k
y etish m o v c h ilig ig a xos a lo m a t l a r avj olib b o ra d i. S iy d ik n in g solish- 
tir m a o g lrlig i past — 1010 d a n k a m b o ‘lib q o lad i, p o liuriya, a lb u - 
m in u r iy a va g e m a tu r iy a k u za tilad i. K a sa llik n in g keyingi d a v rla rid a
q o n d a q o ld iq a z o t m iq d o ri k o ‘payib (0 ,4 g/1 o rtiq b o l a d i ) , u re m iy a
s i n d r o m i avj oladi.
A rte rial g ip e r to n iy a n in g xavfli t u r i d a k o ‘z tu b id a g i o ‘z g a r i s h -
la r — g ip e r t o n i k r e tin o p a tiy a ( k o ‘ruv nervi s o ‘rg‘ichi a tro fig a q o n
q u yilib, n a tija d a , t a m o m i l a k o lr b o ‘lib q o lish ig a olib b o r a d ig a n
b u zilish ) d astlab k i a l o m a t l a r d a n s a n a la d i. A rte rial b o s im b a l a n d
va b a r q a r o r b o l a d i . Xavfli g i p e r to n iy a p a y d o b o l g a n l i g i g a s h u b -
h a l a n ilg a n d a b e m o r z u d lik b ila n s h o s h ilin c h y o r d a m m a rk a z la rig a
y u b o rila d i.
A rte rial g ip e rto n iy a s i b o r sh a x s la r d a b a ’z a n k a sa llik n in g q isqa 
m u d d a tli k u c h a y ish i - g ip e r to n ik x u ru jla r p a y d o b o l a d i . M iya 
t o m o n i d a n b o l a d i g a n h o d is a la r b o s h o g ‘rig ‘i, q ay t qilish, g ip e r ­
to n ik xurujning o ‘ziga xos alom atlaridir. B u n d a y hollarda shoshilinch 
d a v o c h o r a la ri k o ‘rilm asa, g ip e r to n ik kriz insult y oki s u b a r a x n o id a l 
q o n quyilishi b ila n tu g allan ish i m u m k in .
Davolash va profilaktikasi.
A rte ria l g ip e r t o n i y a n i n g o ld in i olish 
u c h u n b e m o r y ash a sh ta rz in i o ‘z g a rtirishi lo zim . C h e k i s h , spirtli 
ic h im lik la r , k a m h a r a k a tla n is h , s h o ‘r, a c h c h i q , y o g l i , q o v u rilg a n
o z iq - o v q a tla r n i is te ’m o l qilish kabi o d a t l a r d a n v o z k e c h is h lozim . 
H a m m a narsa asabiy va m h iy z o ‘riqishlarni b a rta ra f etishga qaratilgan 
b o i i s h i , y a ’ni a sa b tiz im in i e h tiy o tla s h c h o r a la r i b ila n m u s t a h -
k a m la n g a n b o i i s h i kerak. T u r m u s h sh a r o itin i t o ‘g ‘ri tash k il e t m o q
z a ru r. Z o ‘r b erib aqliy va j i s m o n i y m e h n a t b ila n s h u g ‘u lla n ish
y a ra m a y d i, uy d a va is h x o n ad a b e h u d a g a a c h c h iq la n m a s lik , o d a m l a r
b ila n x u s h m u o m a l a d a b o l i s h , yaxshi m u n o s a b a t o^rnatish lozim .
G i p e r t o n i y a l i b e m o r l a r q o ‘s h i m c h a m a s h g ‘u l o t l a r d a n o z o d
q ilin a d i. D a m olish k u n lari b e m o r yaxshi h o r d iq c h iq a r is h i k erak , 
u y q u n i t a ’m i n l a y d i g a n t o lg ‘ri r e ji m n i t a s h k i l l a s h t i r i s h lo z im . 
O v q a tn i u x la s h d a n 3 so a t o ld in yeyish kerak.
188

---

Diyetoterapiya —
10-, 10a p a r h e z . X o le s te r in g a b o y m a h s u l o t -
larn i, 
y o g ‘li g o ‘s h t, y o g ‘ va b o s h q a la r n i c h e g a ra la s h , a c h c h i q ,
t u z l a n g a n m a h s u l o t la r n i is te ’m o l q ilm a slik , s u y u q lik la rn i c h e g a ­
ralash lozim. Siydik haydovchi o vqat m ahsulotlarini k o ‘p ro q iste’mol 
qilish lozim . O v q a t v ita m in la rg a (Л, Я, С, 
P)
bo y b o i i s h i kerak.
H o z ir g i v a q t d a a r t e r i a l g i p e r t o n i y a n i d a v o l a s h d a q u y id a g i 
g ip o te n z iv d o ri g u r u h l a r id a n k o m b in a ts iy a la n g a n h o l a t d a q o l l a -
niladi: tia z id d i u r e tik la r ( g ip o tia z id , fu r o s e m id , u re g it, v e r o s h ­
p i r o n ) , Д- a d r e n o b l o k a t o r l a r g u ru hi ( p r o p r a n o lo l, a te n o l o l ) , alfa- 
a d r e n o b l o k a t o r l a r , k a l s i y a n t o g o n i s t l a r i ( n i f e d i p i n , a d a l a t ,
v e r a p a m i l , a m l o d i p i n ) , A P F in g ib ito rla ri ( k a p to p r il , e n a la p r il, 
s a n d o p r il) . M e d i k a m e n t o z te ra p iy a b u y u r is h d a d o ri v o sitalarini 
q o l l a s h u c h u n k o ‘rs a tm a va m o n e lik la rn i in o b a tg a olish va n o j o ‘ya 
t a ’s irla rn in g o ld in i o lish m a q s a d i d a d o rila rn i m i n im a l d o z a d a n
b o sh la s h lo zim . M e d i k a m e n t o z te r a p iy a d a v o m iyligi 6 o y d a n k a m
b o l m a s l i g i kerak.