Ichki kasallikiar

Klinikasi.
B e m o r la r , a s o s a n , y u ra k s o h a s id a va t o ‘sh o rq a s id a
siq a d ig a n , b o s a d ig a n q a ttiq o g lriq xurujlari h a m d a b u o g ‘riq n in g
c h a p y e lk a c h a , k o ‘k r a k la r a r o b o ‘s h liq q a , c h a p q o ‘lga, k a m r o q
o ‘ng yelkaga, o ‘ng k o ‘k ra k k a, en sa g a b erilishidan shik o y at qilishadi.
191

---

O g ‘riq x u rujlari, a s o s a n , su tk asig a b ir n e c h a m a r o t a b a , h a r kuni 
y o k i k a m d a n k a m boMishi, k o ‘p i n c h a t u n d a , t i n c h t u r g a n d a ,
b e m o r ishga o tla n a y o tg a n p a y td a b ir n e c h a s e k u n d la r d a n b ir n e c h a
d a q iq a g a c h a d a v o m etishi bilan n a m o y o n b o i a d i .
B e m o r l a r x u ruj p a y d o b o i i s h i n i h a y a jo n l a n is h , r u h iy a s a b , 
z o ‘riqish, x a v o tirla n ish , k o ‘p o v q a t yeyish, q o r i n n i n g d a m b o i i s h i
b ila n b o g i a y d i l a r . X u ru j p a y tid a iz tiro b c h e k is h , o i i m v a h im a si 
b o i i s h i , h a r a k a t s i z b o i i s h , t e r i n i n g o q a r ib k e tg a n lig i, k o ‘ngil 
a y n is h i, q ay t qilish, n itro g litse rin yoki valid o l q a b u l q ilg a n d a n
k eyin o g ‘riq x u ru jla rin in g o i i b ketishi x a sta lik n in g asosiy klinik 
b e lg ila rid a n h iso b la n a d i.
S te n o k a r d iy a n in g klinik shakllari:
1. Z o ‘riqish sten o k ard iy a si.
2. T i n c h dav rd ag i ste n o k a r d iy a .
3. S te n o k a rd iy a n in g a lo h id a turi.
4. K e ch ish i b o ‘yicha:
a) b a r q a r o r s te n o k a r d iy a ;
b) b e q a r o r s te n o k a r d iy a ;
d ) avj olib b o r a d ig a n s te n o k a r d iy a ;
e) x a v f so la d ig a n m io k a r d infarkti holati.
5. S te n o k a rd iy a n in g atipik turi.
Z o ‘riq ish ste n o k a r d iy a s i j i s m o n i y z o ‘riqish saba bli, m i o k a r d ­
n in g k islo ro d g a eh tiyoji o sh ish i n atijasid a toj t o m ir la r s p a z m i yoki 
u la r n in g o r g a n ik t o r a y is h id a n hosil b o i a d i . Y u r a k s o h a s id a yoki 
t o ‘sh o r q a s id a q a ttiq o g ‘riq p a y d o b o i i b , u k ishiga xav o tirlik , 
q o ‘rq u v h o la tin i b erad i. B e m o r n i rangi o q a r a d i , b a d a n i d a n sov u q
t e r c h iq ib , siyish k o ‘pay a d i. B a ’z a n o g ‘riq bilan b irga, k o ‘kra k 
qisishi, h a n s ira s h , h a v o y e tishm asligi kabi h o l a tn i sezishi m u m k in .
Puls s e k in la s h a d i, b a ’z a n ta rtib siz urishi q a y d q ilin a d i. Q o n
bosim i q ism a n k o ia rilis h i m u m k in . Y ura gida tipik b o i m a g a n tovush 
eshitiladi. S te nokardiya kasalligi 2—3 yil d a v o m etadi, b a ’z a n 10—20 
yilga c h o ‘ziladi.
T i n c h d a v rd a g i s t e n o k a r d i y a - z o ‘riqish s te n o k a r d iy a s i k e y in ­
c h a lik kasallik z o ‘rayishi n a tija sid a o g ’riq xurujlari o r g a n iz m n in g
ti n c h h o la tid a h a m p a y d o b o i a d i . T i n c h h o la td a g i s te n o k a r d iy a
kec h asi, o d a m u x la b y o tg a n d a y u z b e rish i m u m k i n . S te n o k a r d iy a
xuruji 1—2 m in u t d a v o m etib, nitroglitserin s h im ilg a n d a o i i b ketadi. 
A y rim h o llard a ste n o k a r d iy a n in g o g i r xuruji y a rim s o a td a n k o ‘p ro q
d a v o m e tib, nitro g litserin fo y d a b erm a slig i va m io k a r d in farkti yuz 
berishi m u m k in .
192

---

S te n o k a r d i y a n in g a l o h i d a turi — b u xil s te n o k a r d iy a d a o g ‘riq 
xurujlari 5 — 15 m i n u t d a n 30 m i n u t g a c h a d a v o m e ta d i. K o ‘p i n c h a
k ec h asi yoki s a h a r d a b o l a d i . O g ‘riq n in g o g l r - y e n g il l i g i , u n in g
j o y la s h is h i, ta rq a lis h i j i h a t i d a n z o briqish s te n o k a r d iy a s id a n farq 
q ilm a y d i. B e m o r so v u q q o t g a n d a , n itro g litse rin d o risin i b ird a n
t o ‘x ta tib q o ‘y g a n d a o g ‘riq xuruji tu tib qolishi m u m k in .
B a r q a r o r s t e n o k a r d i y a — x u r u jla r i p a y d o b o ‘lg a n ig a k a m i d a
1 o y v a k o ‘p r o q b o ‘lg an s te n o k a r d iy a . Bu b e m o r l a r a h v o lig a b a h o
b e rish u c h u n u la r n in g j i s m o n i y h a r a k a tla r n i b ajarish qobiliy a tig a 
k o ‘ra, t o ‘rt faol sinfga ajratiladi:
I s i n f — y a sh irin s te n o k a r d iy a ;
II s i n f — s t e n o k a r d iy a n in g yengil darajasi;
III s i n f - o ‘rta o g l irlikdagi s te n o k a r d iy a ;
IV s i n f — o g ‘ir s te n o k a r d iy a .
B e q a r o r s te n o k a r d iy a — b ir in c h i m a r t a p a y d o b o ‘lgan s t e n o ­
k ard iy a kasallikning ilk m a r t a p a y d o b o i i s h i avval nisbiy x a ra k te rd a
b o i i b , fa q at j i s m o n i y m a s h g ‘u lo t p a y tid a (y u r a k m u s k u lla rin in g
o z iq m o d d a l a r va k islo ro d g a eh tiy o ji o s h g a n d a ) n a m o y o n b o l a d i .
Davolash va profilaktikasi.
S te n o k a r d iy a x u ru jin in g o ld in i olish 
m a q s a d i d a j i s m o n i y h a r a k a t q ilm a slik , m a s a la n , t e z y u rm a slik , 
b a l a n d l i k k a k o ‘t a r i l m a s l i k , h a y a j o n l a n t i r u v c h i m a n z a r a l a r g a
q a r a m a s lik , asa b n i to liq tirm a s lik lo z im , b u t u n l a y y o tib o lm a slik
h a m k erak . O z - o z d a n m e h n a t qilish, o g ‘riq b o l m a s a , k o ‘p r o q
s h u g ‘u lla n is h lo zim .
P a r h e z g a rio y a q ilis h , y o g 6 b o s i s h in i n g o ld in i o lis h , ru h iy
z o 6r i q i s h l a r n i b a r t a r a f e t i s h , c h e k i s h n i t a s h l a s h b e m o r b i l a n
sh ifokorning bir-birini tu sh u n ish i, oila va j a m o a d a n o rm a l psixologik 
s h a r o it y a r a tilis h id a n iborat.
S h if o k o r k o 6rs a tm a s ig a b i n o a n , n itro g litse rin 0 ,0 0 0 5 g.li ta b -
le tk a d a (0 ,5 m g ) 1 % — 10 m l fla k o n la rd a : V 2— 1 t a b le tk a d a n til 
tagiga ta s h la n a d i yoki 0 , 5 — 1 % li e ritm a si 1— 2 t o m c h i d a n beriladi. 
V alidol 0 ,0 6 g t a b le tk a la r d a , 5 m l fla k o n la rd a , 0 ,0 5 g k a p su la la rd a ; 
0 ,0 6 g va 0,05 g.li tab letk alari til tagiga ta s h la n a d i yoki b ir c h a q m o q
q a n d g a 4 —5 t o m c h i eritm a si t o m iz ib ichiladi. T r in itro lo n g (plastin- 
kasi) tish ildiziga q o ‘yiladi. S ustak 1 ta b le tk a d a n 2— 3 m a r ta ichiladi, 
n i tr o n g 1 ta b l e t k a d a n o v q a t d a n o ld in ic hiladi; e r in it 0 , 0 1 —0 ,0 2 g 
(10 va 20 m g ) o v q a t d a n b i r so a t o ld in 1 ta b l e t k a d a n ichiladi; 
nitrosorbit 0,005 va 0,01 g (5 va 10 m g) kuniga 3—4 m a rta 1 ta b l e t ­
k a d a n b u y u rila d i. A m iln itr it 0 ,5 ml k a tta la rg a 2 — 3 t o m c h i paxtaga 
yoki dokaga tom izib hidlatiladi. N atriy nitrat 0,1—0,2 g (0,5 % li e r it-
193

---

m asi) b ir m arta lik d ozasi 0 ,3 g, b ir k e c h a - k u n d u z lik d ozasi 1 g .d a n
b u y u rila d i. A n a p rilin (o b z id a n , in d e ra l) 0 , 0 1 —0 ,0 4 g ( 1 0 —4 0 m g) 
o v q a t d a n 15— 30 m i n u t o ld in 0,01 g . d a n k u n ig a 4 m a r t a ichiladi. 
O k s p r e n o l o l ( t r a z i k o r , k o r e ta l) 0 ,0 2 g (20 m g ) k u n i g a 3 m a r t a
20 m g .d a n ichiladi. B e n z o d ik sin 0 ,0 2 5 g o v q a t d a n 15— 30 m i n u t
o ld in , dastavval 0 ,025 g, k u n ig a 3 m a r ta , k eyin 0 , 0 5 —0,1 g .d a n
k u n ig a 3—4 m arta beriladi. Talinolol (k o rd a n u m ) 0,05 g (50 mg) 
k u n ig a 1 d r a je d a n 3 m a r t a b e r ila d i. U x l a t a d i g a n v o s i t a l a r d a n — 
n a tr iy b r o m , kaliy b r o m , b r o m k o m f o r a , v a lo k o r m id , v o lo s e d a n
b erila d i. A T F , fo sfa d e n , rib o k sin , n ia la m id p r e p a r a tla r i s h ifo k o r 
k o ‘rsa tm a si a so sid a b u y u rila d i.
A te r o s k le ro z , a rte ria l g ip e r to n iy a h a m d a s te n o k a r d iy a p a y d o
b o ‘lishiga im k o n b e r a d ig a n o m illa r n i b a r t a r a f etish va o ‘z v a q tid a
d a v o la s h , iq tisodiy so gM om lashtiruvchi t a d b ir la r o ‘tk a z is h , k o ‘p 
o v q a t iste’m o l q ilishga q a rsh i k u ra s h , is h x o n a va o ila d a h a m n o r ­
m al ru h iy s h a r o it y aratish va b o s h q a l a r d a n iborat.