Ибтидоий жамиятда дехқончилик турли касб-хунарлар пайдо бўлиши

Мутаффаккир олимларнинг касб ҳунар таълими хақидаги фикрлари


Режа:

1. 
   Ибтидоий жамиятда дехқончилик турли касб-хунарлар пайдо бўлиши.
   
2. 
   Замонавий тарбия хакида тушунчалар
   

Ибтидоий жамиятда дехқончилик турли касб-хунарлар пайдо бўлиши.
Энг қадимги VII асргача бўлган даврда ўқитувчи, устоз, тарбиячи фаолияти, махорати, уларнинг жамиятдаги ўрни, ҳақида тўхталиб ўтиш лозим.
Ибтидоий жамоа даврида жамиятдаги кишилар ёш жиъатдан 3 гуруҳга бўлинар эди.

1. 
   Болалар ва ўсмирлар.
   
2. 
   Хаёт меҳнатининг тўла қимматли ва тўла ҳуқуқли иштирокчилари.
   
3. 
   Кексалар.
   

Янги туғилган болани жамоадаги кекса кишилар боқиб ўстирардилар. Бола тегишли биологик ёшга тўлиб, меҳнат қилишни ўрганиб, хаётий билим ва малакаларни эгаллагандан сўнг тўла меҳнатчилар гуруҳига ўтган. Ибтидоий бола ўзининг хаёт фаолияти жараёнида катталарнинг ишларида қатнашиб, улар билан кундалик муомалада бўлиб тарбияланар ва таълим олар эди. Ўғил болалар катта ёшдаги эркаклар билан, қизлар эса аёлларнинг ишларида қатнашардилар. Кейинчалик ўғил болалар учун алоҳида, қизлапр учун алоҳида тарбия муассасалари – ёшлар уйлари пайдо бўлди. Бу ерда улуь оқсоқоллар рахбарлигида яшаш, меҳнат бўйича ўтказиладиган синовларга тайёрланар эдилар.
Ибтидоий жамиятда дехқончилик турли касб-хунарлар пайдо бўлди. Шу билан боғлиқ равишда тарбия ҳам мураккаблашиб, кўп томонлама ва режали бўла борди. Болалар тарбияси тажрибали кишиларга топшириладиган бўлди. Улар болаларга меҳнат кўникма ва малакаларини ўргатиш билан бир қаторда, пайдо бўлиб келаётган диний урф одатларнинг қоидалари, нақллари билан болаларни таништирар, ёзишга ўргатар эдилар.
Шарқнинг барча гуманистлари Рудакий, Фирдавсий, Абу Наср Фаробий, Абу Райҳон Беруний, Абу Али Ибн Сино, Низомий, Хофиз, Шайх Саодий, Умар Хайём, Абдурахмон Жомий, Алишер Навоий кишиларни маонавий гўзаллигини, тенгсизлигини куйладилар, инсонпарварлик ғояларини олға сурдилар.
Улар яшаб ўтган давр ижтимоий ва сиёсий зиддиятлар авд олган, ташки душманлар хукуми тез-тез такрорланиб турган, идеологик хаётда сохта таргибот илдиз отган, халқ эрксиз кашшоқ холда яшаган, китоб ва ёзма манбаалар фақат кўлда кўчириб ёзилган давр эди. Ана шундай-зиддиятли замонла яшаб ўз мақсади, хаётини олға сурган, вазифаларни бажаришга киришган алломалар фан, маданият, тарих, илмий билимлар соъасида муносиб ўрин эгалладилар.
Мутафаккирлар мустақил дунёқараш, сабр-матонат билан ўтмиш авлодлар билимларини чуқур ўрганиб, ўзлари ҳам меҳнат қилиб турли фанларда янги тушунча ва хулосалар чиқара олдилар. Инсоният тарихи, маданият фани ўзаро алоқадорлигида ўсиб, ривожланиб, бойиб боришини исботладилар. Айниқса педагогика, психология, этика фанларининг мустақиллигига кенг йул очдилар. Таълим-тарбия, мулокат, одоб-ахлоқ, гуманизм, эстетика тушунчаларини бойитдилар.
Шарқ мутафаккирлари ва алломаларнинг ижодий меросларида ўқитувчитарбиячи махорати, устоз-шогирдлик шартларига ҳам алоҳида ўрин берилган.
Абу Наср Фаробий – Х аср шарқ фалсафий фикрларининг энг йирик намоёндаларидан бўлиб, хаёт, инсон ҳақидаги таълимотни дастлаб яратувчилардан бири саналади. Ўрта асрнинг бир қанча илмий ютуклари, умуман Яқин ва Ўрта Шарқ мамлакатларида тараққий парвар ижтимоий, фалсафий тафаккур тараққиёти унинг номи билан боғлиқ бўлган. Форобий ўз замонаси илмини барча соҳасини мукаммал эгаллаган. Унинг асарларида одам шахсининг энг яхши ва олийжаноб хусусиятлари, кишилар хаётида адолат ўрнатилиши, яхшилик, ақлий камолатига эришувчи инсон ҳақида фалсафий фикрлар ифода этилган.