I. S. Sodiqov avtomobil yo‘llarining transport-ekspluatatsion ko‘rsatkichlari toshkent

Кх, xavfsizlik koeffitsiyenti


К umum, halokatlilik koeffitsiyenti


Z, 1 kmda yilda YTH lar miqdori (AQSH)


Kx, xavfsizlik koeffitsiyenti




Avtomobil yo‗llarida yo‗l harakati xavfsizligini baholash usuli yo‗l sharoitlarining eng asosiy xarakteristikalarining harakatlanish xavfsizligiga ta‘sirini aks ettiradi, ularning birgalikdagi ta‘siri va transport oqimining o‗ziga xos xususiyatlarini hisobga oladi.
Ikki yo‗lli yo‗l uchastkalarida harakatlanish xavfsizligini baholash quyidagi yo‗l sharoitlari bo‗yicha amalga oshirilishi mumkin:

1. 
   Avariya ta‘sirini aniqlash:
   

• 
  harakatning intensivligi, yo‗lning kengligi va yo‗l tomonlari;
  
• 
  rejadagi egri radiusi;
  
• 
  reja va profildagi masofa;
  
• 
  transport oqimi tarkibi;
  
• 
  uzunlamasına yamaqlar va ularning uzunligi.
  

2. 
   Barcha mavjud omillarning birgalikdagi ta‘sirini aniqlash va ularning har birining nisbiy og‗irligi.
   

Texnika yo‗llarning xavfsizligini baholash imkonini beradi; yo‗llarni qurish va rekonstruksiya qilish bo‗yicha loyiha qarorlarini baholash; yo‗l uchastkalarida yo‗l harakati hodisalari sonini prognoz qilish; favqulodda vaziyatlarda xavfsizlikni yaxshilash bo‗yicha chora–tadbirlarni ishlab chiqishda maqbul qarorlar qabul qilish.
Yo‗l harakati xavfsizligini baholashning yangi usulining ishonchliligi ushbu texnikaga muvofiq amalga oshirilgan baholash natijalarini qayd etilgan baxtsiz hodisalar bo‗yicha hisoblangan haqiqiy avariya natijalari bilan taqqoslash yo‗li bilan belgilanadi. Yo‗llarning taxminiy uchastkalarining uzunligi 57% da favqulodda vaziyatlar ko‗rsatkichlari 10% dan kam va 29 foizda 10–20%, faqat 14 foizda 20% yoki undan ko‗p bo‗lgan (5.7-rasm).
Ma‘lumki, kesishmalarda avariyalar yo‗llarning distillash uchastkalarining avariyalaridan sezilarli darajada farq qiladi..
Yo‗l kesishmalarida harakatlanish xavfsizligi transport vositalarining kesishuv oqimlarining yo‗nalishiga, ularning nisbiy intensivligiga, kesishish nuqtalarining soniga, filiallarga va oqimlarning birlashuviga, shuningdek, bu nuqtalar orasidagi masofalarga bog‗liq. Qarama – qarshi nuqta orqali sayohat qilishda haydovchilarning xatolar yo‗l–transport hodisalarining sabablari hisoblanadi. Voqealar ehtimoli qanchalik baland bo‗lsa, ko‗proq avtomobillar bir yoki bir nechta mojaro nuqtasidan o‗tadi. Yo‗llarning kesishmalarida to‗rtta chiziqli yo‗llarda bir–biriga qarama–qarshi bo‗lgan chap burilishlar soni 12–14 bo‗lib, ular kesishish tartibiga bog‗liq (5.9, 5.10-rasmlar).
E.M.Lobanov bir xil darajadagi chorrahalarda sodir bo‗lgan hodisalar haqida ko‗plab ma‘lumotlarni tahlil qilish asosida, mavjud kesishish xavfi darajasini yoki nisbiy avariyaning kattaligi bo‗yicha uning har bir rejasini aniqlash uchun formula taklif etiladi:

G 10⁷ K

M  N

 25
K_a  _{ } ^T
, (6.34)

bu erda G–bir yil ichida kesishmalarda sodir bo‗lgan hodisalar soni;

M, N–asosiy va ikkinchi darajali yo‗lda, auth/kun bo‗yicha harakatning umumiy intensivligi;
K_t–yillik tengsizlik harakatining koeffitsienti. Ushbu formuladan foydalanib, biz chorrahalar xavfi darajasini taklif qildik, ko‗p yo‗lli yo‗llarda favqulodda vaziyatlarning kattaligi (6.7-jadval):
Halokatlilik ko‗rsatkichi
6.7-jadval

Halokatlilik ko‗rsatkichi	<2	2–5	5–8	8 va undan ortiq
Kesishmaning xavflilik darajasi	xavfsiz	kam xavfli	xavfli	juda xavfli

Yo‗l–transport hodisalaridan zarar miqdorini aniqlash va kesish variantlarini taqqoslash uchun prognoz qilingan hodisalar soni formula bilan aniqlanadi: