I qism. Fotometriya asoslari

2.3. Yoritish va ekspozitsiyani hisoblash va boshqarish 
2.3.1. Eksponometrik formulalar 
Tasvirga olish nuqtaviy ekspozitsiyaning analitik ko‘rinishi 
quyidagi formula bilan ifodalanadi: 
H = (0,25 E∙r∙t∙τ∙v∙cos4ω) / n
2
∙(1+ 1/m)
2
, lk∙sek (2.3) 
bu yerda: E — tasvirga olish ob’ektining ekspozitsiya nuqtasidagi 
yoritilganligi(lyukslarda); g — berilgan nuqtadagi ob’ekt sirtining 
ravshanlik koeffitsienti; t — viderjka (sekundlarda); t – ob’ektivning 
o‘tkazish koeffitsienti bo‘lib, uning konstruksiyasiga va linzaning 
ob’ekt 
kamera 
luksmetr 
yorug‘likning
asosiy manbai 

---

104 
tiniqligiga bog‘liq bo‘yladi; ω – berilgan nuqtada plenkaga tushayotgan 
yorug‘likning tushish burchagi (optik o‘q bilan nur orasidagi); v – 
ob’ektiv gardishidagi optik tasvirni vinetirlash ko‘rsatkichi (ω va n ga 
bog‘liq).; 1/m – tasvir masshtabi. 
Amalda bu formuladan foydalanilmaydi, chunki tasvirga olishdagi 
har bir holat va ob’ektning alohida nuqtalari uchun hamma omillarni 
aniq hisobga olish mumkin emas. Oddiysi tasvirga olish kamerasi 
ekspozitsiyasining qanday omillarida (viderjka, 
diafragma) va 
ob’ektning qanday yoritilganligida yoki ravshanligida berilgan 
fotomaterialda bizni qiziqtiradigan eksponirlashning fotografik effekti 
hosil bo‘lishligini tajriba orqali topgan qulay. 
Umumiy ekspozitsiyani hisoblashning eksponometrik formulasi, 
masalan, berilgan plenkaning yorug‘lik sezgirligi S, viderjkasi t va 
diafragmasi n bo‘yichp ob’ektning yoritilganligi E
0 
ni aniqlash uchun 
oddiyroq ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
E
0 
= k∙n
2
/ S∙t, (2.4) 
bu yerda k – proporsionallik koeffitsienti, yorug‘lik sezgirligi 
ifodasining sonli tizimiga bog‘liq bo‘lib, Davlat ctandarti tizimiga 
muvofiq ravishda, k = 250 deb qabul qilish mumkin.