I qism. Fotometriya asoslari

 
2.2.5. Yoritish kontrastini o‘lchash 
Yoritish kontrasti obyektning maksimal yoritilganligi bilan 
minimal yoritilganligini solishtirib aniqlanadi. Maksimal yoritilganlikni 
o‘lchash odatda qiyinchilik tug‘dirmaydi. Lyuksmetrni joyi va 
yo‘nalishi, huddi kalit yoritil-ganlikni o‘lchashdagi kabi, yetarlicha 
osongina aniqlanadi. Minimal yoritilganlikni o‘lchashda ob’ektda 
mavjud bo‘lgan eng kichik yoritilganliklarning qaysi birini yoritish 
kontrastini aniqlashda shartli minimal yoritilganlik sifatida qabul qilish 
masalasini yechishda ba’zi bir qiyinchiliklar yuzaga keladi.
Gap shundaki, xajmli jismning yoritilganligi maksimal darajadan 
kamayib tasvirga olish kamerasi yonida turgan operatorning ko‘rish 
maydo-nidan yashirinib qolgan ob’ektning qismigacha bo‘lgan 
minimumigacha keladi. Bu ob’ektning rasmga tushmaydigan yon 
sirtidir. Demak, luksmetr obyekt soya qismi o‘rtasining qaeridadir 
joylashgan bo‘lishi kerak. Shartli minimal yoritilganlikni ob’ektivning 
optik o‘qiga 45
o
burchak ostida joylashgan tekislikda yoki asosiy 
(chizuvchi) yorug‘lik manbasining yorug‘lik dastasi yo‘nalishiga 90
o
burchak ostida o‘lchash maqsadga muvofiq deb hisoblash mumkin. Bu 
namunali holatlar 2.2-rasmda keltirilgan.

---

103 
Ba’zida E
min
sifatida syujetli-muhim detal yaqinidagi frontal 
tekislikni old tomonidan to‘ldiruvchi yorug‘lik hosil qilayotgan 
yoritilganlik qabul qilinadi. Bunda luksmetrning sutsimon shishasi 
asosiy manba yorug‘ligidan to‘silishi kerak. Oxirgi usul luksmetrning 
joyini ishonch bilan topishga nisbatan soddaroqdir. 
2.2 – rasm. Yoritish kontrastini o‘lchashda lyuksmetrning o‘rni. 
Yoritish kontrastini o‘lchash usulini tanlash prinsipial ahamiyatga 
ega emas, chunki asosiy vazifa kontrastning mutloq aniq qiymatini 
aniqlash emas, balki montaj qilinadigan kadrlarni tasvirga olishda 
kontrastning doimiyligini ushlab turishdir. Bunday o‘lchashlarda ba’zi 
bir tizimli hatoliklar yetarlicha bo‘lishi mumkin. Biroq, kinoni tasvirga 
olishda bitta usul tanlangandan so‘ng, unga oxirigacha rioya qilish 
kerak, chunki E minimumni baholashdagi usullar aynan o‘xshash emas.