I qism. Fotometriya asoslari

 

---

274 
XULOSA
Darslik «Televizion texnologiyalar» yo‘nalishi bo‘yicha ta’lim 
olayotgan talabalarga kinoteleoperatorlik, yoritish ustasi, ixtiyoriy 
mavzudagi kinotelefilmlarni sifatli tasvirga olish va tasvirga olingan 
kadrlarga qayta ishlov beradigan montaj ustasi kabi kasblarni 
mukammal egallashda yordam beradigan fotometriya va rangshunoslik 
bo‘yicha asosiy mavzularni qamrab olgan. 
«Fotometriya va rangshunoslik» fanini o‘qitishdan maqsad 
fotometriya va rangshunoslik asoslari (ularning bo‘limlari) haqidagi 
bilimlarni tizimlashtirishni shakllantirish, asosiy guruhlar va turlardagi 
garmonik rang birikmalarini tuzishning qonuniyatlari va tamoyillari 
haqidagi olingan ma’lumotlar asosida fotografik kompozitsiyalarni 
tayyorlash hamda ranglarning ruhiy ta’siri va ular tomonidan hosil 
qilinadigan assotsiatsiyalarga asoslangan rangli kompozitsiyalar 
bo‘yicha ko‘nikmalarni egallash hisoblanadi.
Darslik jism va materiallarning optik hossalarini tavsiflash uchun 
qo‘llaniladigan fotometrik kattaliklarning tizimi bayon qilingan. 
Materiallarning fotometrik va spektrofotometrik tavsiflari, yorug‘lik 
kattaliklarini o‘lchash uchun qo‘llaniladigan usullar va asboblar hamda 
eng ko‘p tarqalgan nurlanish manbalari va qabul qilgichlar tavsiflangan. 
Ma’lumki, rang faqat quvontiribgina qolmasdan, balki achchiqlanish, 
havotirlanish, g‘am-g‘ussa yoki qayg‘u hislarini uyg‘otadi. Boshqacha 
aytganda, rang insonlarda hissiyotlilik ta’sirini ko‘rsatadi. Ba’zi bir 
ranglar nerv tizimini tinchlantirsa, boshqalari esa uni qo‘zg‘otadi. 
Yashil, havorang, ko‘k ranglar tinchlanitiruvchi, qirmizi, qizil, 
zarg‘aldoq, sariq ranglar esa qo‘g‘otuvchi ta’sir qo‘rsatadi. 
Ma’lumki, tabiiy dam olishga, emotsional tinch holatga ehtiyoj 
sezgan inson beixtiyor ravishda qoramtir tuslarni tanlaydi. Agar 
organizm faollikdan tashqariga yoki intellektual ijodga yo‘nalgan yo‘l 
bilan energiyani uzatishga ehtiyoj sezsa, unda och ravshan tuslar
tanlanadi. Qadim zamonlardan odamlar rangga alohida ahamiyat 
berganlar. O‘rta asrlarda qirmizi rang kuchni, qudratni, havorang 
go‘zallikni, ulug‘vorlikni, yumshoqlikni, qora rang qizil bilan birgalikda
o‘limni bildirgan. 
Marosimlarda va bayramlarni nishonlashda rangning roli buyuk. 
Masalan, qizil rang tantanavorlik, ulug‘likni bildirsa, qora dard-alam, 
o‘lim, qayg‘uni, oq rang tozalikni, aybsizlikni, yashil rang umidni, 
ishonchlikni bildiradi. Lekin shuni qayd etish kerakki har xil xalqlarda 
bitta rang har xil ramziy ma’nolarni bildiradi. Masalan, Xitoyda va 

---

275 
Osiyo va Afrikaning ba’zi bir mamlakatlarida oq rang motam rangi 
hisoblanadi. Slavyanlar o‘liklarga oq rangli kiyim kiydirganlar. 
Boshqacha aytganda, mazkur o‘quv qo‘llanma – bu yordamchi 
tizim, birinchi qadam, plasdarm bo‘lib, bularga asoslangan holda talaba 
o‘zining ijodiy mahoratini, ko‘nikmasini shakllantirishi mumkin, ya’ni 
o‘zining ijodiy tajribasini rivojlantiradi va boyitadi. 

---

276